Surrealistische, maar ‘echte’ beelden in Panorama Mesdag
Fotograaf Scarlett Hooft Graafland laat met haar foto’s raadselachtige landschappen zien waarin mensen vliegen of op een zoutberg zitten. De oneindige horizon is haar verbinding met Panorama Mesdag.
De vertaling van het Engelse woord ‘mesmerizing’ geeft betekenissen aan als: ‘betoverend’, ‘fascinerend’ ofwel ‘hypnotiserend’. “Het betekent ook ‘zinsbegoocheling’,” zegt Minke Schat, directeur van Museum Panorama Mesdag. Eigenlijk zijn bovenstaande omschrijvingen allemaal toepasbaar op het werk van Scarlett Hooft Graafland die met de tentoonstelling ‘Mesmerizing’ in het museum exposeert. ‘Zinsbegoocheling’ legt wel de mooiste verbinding tussen het weidse panorama van Hendrik Willem Mesdag (1831-1915) en de foto’s van Hooft Graafland. Panorama Mesdag roept door de gebogen horizon een illusie van oneindige verten op, ook in het nieuwste werk van Hooft Graafland speelt de horizon een belangrijke rol.
Intens blauw
Hooft Graafland studeerde als beeldhouwer in 1999 af aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag en haalde haar master aan de Parson School of Design in New York. Tijdens haar opleiding maakte ze veel installaties. “Ik maakte eerst alleen snapshots om mijn installaties vast te leggen, daarna werden de foto’s het kunstwerk op zich,” legt ze uit.
Ze fotografeerde over de hele wereld, bezocht bijzondere plaatsen en zag adembenemende landschappen. Altijd wil ze zich eerst verdiepen in de mensen die er wonen. Ze kwam in de meest ongebruikelijke situaties terecht, zoals in een sneeuwstorm waarin ze onderkoeld raakte en waar ze met een vliegtuig gered moest worden, ze stond op de ijskoude witte zoutvlaktes van de Andes. “Die liggen zo hoog dat de luchten extreem en intens blauw zijn.”
Raadselachtig
De foto’s van Hooft Graafland zijn allemaal ‘echt’, er is niets aan gemanipuleerd. Haar foto’s zijn met een analoge camera genomen en zijn onbewerkt. Soms haalt ze halsbrekende toeren uit om iets uit te beelden dat op een illusie lijkt maar wat toch de werkelijkheid is; het resultaat is surrealistisch en raadselachtig. Het doet hier en daar denken aan het werk van de Belgische kunstenaar Magritte.
Heel interessant om foto’s met een oneindige horizon en zwevende mensen te maken
“Door Panorama Mesdag ging ik het heel interessant vinden om foto’s met een oneindige horizon en zwevende mensen te maken. De horizon verwijst naar wat wij niet kunnen zien maar wat er wel is. In Turkije heb ik het project ‘Across the Horizon’ gedaan, dat gaat over het reizen naar het onbekende, het vreemde, het avontuur. Ik heb er rondgereisd met een groepje circusartiesten. Het meisje op de foto ‘Airplane’ is een paaldanseres uit Ankara die heel erg lenig is. In haar fladderjurk maakte ze sprongen op een trampoline. Ik wilde haar samen met een vliegtuig fotograferen, maar dan moet er natuurlijk net op het goede moment één voorbijkomen. We zijn een paar dagen bezig geweest om precies dat moment te pakken.” De trampoline is op de foto niet te zien, waardoor het lijkt alsof het meisje vliegt.
Scarlett Hooft Graafland, ‘Kiss’ (2018)
Hooft Graafland vertelt ook hoe het werk ‘Pink Lady’ (de beelddrager van de tentoonstelling) tot stand kwam. Een Boliviaanse vrouw staat in het roze gekleed op een zoutvlakte naast twee zwevende bolhoeden. In werkelijkheid zijn de hoeden aan onzichtbare nylondraden opgehangen en aan stokken vastgemaakt die door twee mannen (buiten beeld) omhooggehouden worden.
Limonade
In veel van de foto’s van Hooft Graafland speelt kleur een belangrijke rol, op een manier die niet voor de hand ligt. Tijdens haar verblijf in Igloolik (Poolgebied in Noord-Canada) waar ze een half jaar verbleef, liet ze een Iglo bouwen met blokken bevroren limonade. “Er is daar best een generatiekloof. De jonge Inuit zijn modern, ze drinken limonade en cola en zijn bezig met Facebook, de ouderen leven nog met hun tradities. Het bouwen van een iglo is echt een vak apart, dat kunnen nog maar heel weinig mensen.” Het leverde een foto op van een met sneeuw bedekte oranje iglo waar een man in een jas van wolfsvacht tegen aanleunt. Daarachter zie je de blauwe lucht met flarden voorbijdrijvend wit. Hooft Graafland: “De iglo werd een hang-outplek voor de schoolkinderen totdat het ijs in de zomer smolt.”
Soms is het uren wachten op dat ene wolkje
In Jemen fotografeerde ze twee vrouwen in zwarte boerka’s voor gele ballonnen en ook daarachter weer het diepblauw dat overgaat in een witte waas. De kleur van de lucht is belangrijk in haar foto’s. “Soms is het uren wachten op dat ene wolkje,” zegt ze.
Scarlett Hooft Graafland, ‘Sweating Sweethearts 2’ (2014)
Aan een aantal werken is borduursel toegevoegd. De glanzende zijden draden reflecteren het licht op een andere manier dan de foto zelf, wat een bijzonder effect geeft. ‘On top of the World’, een blow-up van een panoramafoto, toont de besneeuwde bergtoppen van de Himalaya. Daarvoor is een patroon van plastic frisdrankrietjes, die door toeristen achtergelaten zijn, aan onzichtbaar nylondraad.
Scarlett Hooft Graafland, ‘Mesmerizing’, tot en met zondag 31 augustus, Museum Panorama Mesdag. Meer informatie www.panorama-mesdag.nl
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
