Silbersee brengt nieuw werk van Tellegen: ode aan de stervende
In opdracht van muziektheatergroep Silbersee maakte Toon Tellegen ‘Requiem voor de onwerkelijkheid’ over een man die op weg naar het einde van zijn leven een engel ontmoet. “Het is prachtig ‘Tellegiaans’.”
Dierenverhalen, natuurlijk, vooral die rond de mier en de eekhoorn. In ‘Misschien wisten zij alles’ beschrijft Toon Tellegen (1941) amusante, bizarre situaties met enige filosofische diepgang. Maar met ‘De werkelijkheid’ schreef de schrijver/arts een jaar of tien geleden ook gedichten over werkelijkheid en waarheid rond liefde en dood. Zijn recente bundel ‘Requiem voor de onwerkelijkheid’ lijkt, gezien de titel alleen al, daar een soort vervolg op te zijn. “‘Maar dit werk is meer verhalend,” karakteriseert Corrie van Binsbergen (1957) het nieuwe werk dat Tellegen in opdracht van muziektheatergroep Silbersee creëerde. “Toon kwam zelf met het idee voor het schrijven van een requiem.” Van Binsbergen schreef de muziek bij de voorstelling die inmiddels van de tekst gemaakt is.
Raaf
Tellegens nieuwe werk bevat veertien poëtische, aangrijpende, licht filosofisch getinte teksten. Over een man (gespeeld door Hans Croiset) die op het eind van zijn leven een engel ontmoet. Die verspert hem vooralsnog de weg, maar oog in oog met de engel neemt de man wel alvast afscheid van de onwerkelijkheid die het leven volgens hem is. Op zijn requiempad vergezelt zijn alter ego hem, maar er bewegen ook raadselachtige wezens om hem heen die schijnen voort te komen uit een reusachtige raaf, die op zichzelf deze man ook al wil omhelzen.
Toon heeft de neiging om nadat een tekst al ingeleverd is verder te variëren of toevoegingen te doen
Op reis door een ogenschijnlijk niemandsland komt hij de dood (‘ouwe vriend van mij’) in velerlei gedaantes tegen. Tot er opeens niets meer overblijft. Gaat het hier om een rite de passage? Zijn laatste reis? Of een terugkeer naar (n)iets wat altijd al bestond? ‘Ik heb de onwerkelijkheid gevierd, haar bezocht tot aan de grenzen van mijn verbeelding, haar bewonderd, van haar gehouden. Ik maakte zelfs een requiem: voor haar, mijn onwerkelijkheid!’
“Toon heeft de neiging om nadat een tekst al ingeleverd is verder te variëren of toevoegingen te doen. Maar dat hebben Romain Bischoff, die tekende voor het concept en de regie, en ik hem afgeraden. Want het was en is een prachtige ‘Tellegiaanse’ tekst. Helemaal af.”
Requiem
Het is bijzonder dat uitgerekend Hans Croiset dit speelt, zegt Van Binsbergen over de man die het toenmalige Nationale Toneel in Den Haag jarenlang artistiek heeft geleid en wiens carrière tot de dag van vandaag geplaveid is met toneelprijzen, ”Hij is 89!” De tekst van Croiset in deze voorstelling volgt de structuur van een traditioneel requiem. Die opbouw heeft Tellegen, winnaar van de Constantijn Huygensprijs in 2007, als variatie op het thema aangehouden.
De dubbele lagen en de contradictie zijn in een notendop wat ik zo mooi vind
“Het eerste deel heet ‘Aan het eind van mijn leven, met als subtitel ‘Introïtus’. Dat is zó Toon! Die dubbele lagen en de contradictie die erin zit. In een notendop is het dát wat ik zo mooi vind aan zijn teksten en waardoor ik er muzikaal zo goed mee uit de voeten kan. De tekst blijft voor mij altijd leidend. Toon gaf alle delen een Latijnse subtitel, fijne aanknopingspunten voor de koorstukken. Louter mooie muziek, die trouwens live wordt uitgevoerd, werkt natuurlijk niet. Bezoekers worden ook geregeld bij de kladden gegrepen,” aldus Van Binsbergen, die in 2024 de Buma Classical Award kreeg en eerder bekendheid verwierf met Corrie en de (Grote) Brokken.
In ‘Requiem voor de onwerkelijkheid’ wordt de muziek gezongen door acht zangers van Consensus Vocalis. Pianist Albert van Veenendaal, drie allround performers (zang, tuba, doedoek, theremin) en Van Binsbergen zelf staan de zangers bij; zij pakt voor deze gelegenheid nog eens zelf haar gitaar op. “Ik prijs me gelukkig dat ik met Albert van Veenendaal samenwerk. Op een door hem geprepareerde piano tovert hij met abstracte klanken en vrije geluiden, van gamelanachtige klankbeelden of speelklokken tot minimal music. De muziek is sowieso kleurrijk: jazz, rock en experimentele én zuivere harmonieën à la Arvo Pärt.”
Spoken word
Van Binsbergens voorkeur voor schrijvers komt voort uit een experiment dat ze in 2003 opzette en plaatshad in het Bimhuis in Amsterdam. “Tijdens de reguliere concerten die ik gaf, viel me de kracht op die uitging van ‘spoken word’, van vertelde verhalen. Ik vroeg me af of dat ook in de klassieke omgeving van een concertzaal zou werken.” Het groeide uit tot een succesreeks ‘schrijversconcerten’. Het eerste ‘vertelconcert’ was met Remco Campert, daarna volgden Toon Tellegen, Manon Uphoff en Kees van Kooten. Van Binsbergen: “Ieder heeft natuurlijk zijn eigen verhaal en vertelstijl. Met Toon bleek en bleef het een blijvende klik.”
In aanwezigheid van Toon Tellegen geeft Van Binsbergen tot op de dag van vandaag optredens met het Wisselend Toon Kwintet. “Die traditie willen we, al is het maar eens per jaar, in ere houden.”
Silbersee, ‘Requiem voor de Onwerkelijkheid’, zondag 11 mei, 15.00 uur, Koninklijke Schouwburg. Meer informatie: www.hnt.nl
