Eerste hulp bij taalachterstand: voorlezen helpt tegen laaggeletterdheid
De Boekenweek is een feest voor taalliefhebbers. Maar voor de grote groep laaggeletterden is lezen geen vanzelfsprekendheid. Voorlezen helpt de taalontwikkeling van kinderen én hun opvoeders.
Maandag, iets voor vijf uur ’s middags. Kris (6) zit op de bank en wiebelt ongeduldig heen en weer. Hij wacht op zijn Marien Schelhaas, die hem komt voorlezen. Als die een paar minuten later de woonkamer binnenwandelt, springt Kris op. “Zullen we een potje kwartet doen?” Schelhaas, die net zijn jas heeft uitgetrokken, lacht. “Laten we eerst wat lezen. Hoe zit het met je favoriete boek?”
Al bijna een halfjaar komt Schelhaas namens de VoorleesExpress bij de familie van Kris over de vloer. Vader komt uit India, moeder is Pools. Het gezin woont nu zo’n zeven jaar in Nederland, maar de taal spreken ze nog nauwelijks. Thuis wordt alleen in het Engels of Pools gecommuniceerd. Maar sinds hij langskomt, ziet Schelhaas dat de Nederlandse taal steeds meer ruimte krijgt binnen het gezin. “Niet alleen de taalvaardigheid van het kind verbetert. Je merkt dat hij met veel meer zelfvertrouwen leest.”
Actieplan
Nu de Boekenweek in volle gang is, wordt het leesgedrag van Nederlanders weer volop gestimuleerd. Toch is bijna een kwart van de Hagenaars niet goed in lezen en schrijven. Met een percentage van 24 procent ligt de laaggeletterdheid in de hofstad zelfs een stuk hoger dan het landelijk gemiddelde. Andere grote steden zoals Rotterdam (21 procent), Amsterdam (18 procent) en Utrecht (minder dan 5 procent) scoren beter.
Je merkt dat hij met veel meer zelfvertrouwen leest
Drie oorzaken liggen volgens Saskia ten Houten, adviseur laaggeletterdheid bij Stichting Lezen en Schrijven, ten grondslag aan het hoge percentage laaggeletterden. “Allereerst vergrijzen we en helaas is het zo dat naarmate je ouder wordt, je een beetje van je taalvaardigheid verliest. Daarnaast komen er meer mensen naar Nederland die ook in hun eigen land laaggeletterd zijn. En het aantal jongeren dat met te weinig taal- en soms ook rekenvaardigheden van school gaat, neemt toe.”
Vanwege het relatief hoge aantal migranten is de laaggeletterdheid in Den Haag extra hoog. Om dit te doorbreken, presenteerde de gemeente in de zomer van 2023 het Actieplan Taal. Een plan dat zich richt op het kind én het gezin, want ‘een kind dat opgroeit in een gezin waarvan de ouders laaggeletterd zijn, heeft een grotere kans zelf ook een taalachterstand te ontwikkelen’. Donderdag (21 maart) wordt het plan in de raadsvergadering opnieuw behandeld.
Voorlezen
Schelhaas heeft plaatsgenomen op de bank. Hij ritst zijn rugtas open en haalt er een stapeltje boeken uit. Kris kruipt naast hem, zijn hoofd leunend op de rechterschouder van zijn gast. Samen bladeren ze door de boeken. Af en toe vraagt Schelhaas of Kris zelf wat zinnen wil voorlezen. Zijn moeder kijkt van een afstandje glimlachend toe. “Zij doet het trouwens ook steeds beter,” vertelt Schelhaas later. “In het begin, als we afspraken, dan ging dat altijd in houtje-touwtje Nederlands en Engels. Nu gaat alles in behoorlijk goed Nederlands.”
De VoorleesExpress, waar Schelhaas als vrijwilliger werkt, is een van de initiatieven die de gemeente met het Actieplan Taal wil uitbreiden. De voorleesdienst ontstond in Utrecht, zo vertelt projectleider Iris de Ruiter aan de telefoon. “Twee studentes merkten dat hun Turkse buurjongen niet zo goed kon lezen. Ze gingen hem voorlezen en zagen echt vooruitgang. Toen hebben ze meer studenten gevraagd zich bij hen aan te sluiten. Zodoende is het langzaam gegroeid.”
Voorlezen helpt de taalontwikkeling van kinderen. (DHC/Steffie Galetta)
Niet lang na de oprichting kreeg het initiatief ook in Den Haag voet aan de grond. Eerst alleen in het centrum van de stad, later ook in de omliggende wijken. In stadsdelen die veel migranten huisvesten is de vraag naar voorlezers vanzelfsprekend groot. Maar De Ruiter ziet dat ook andere wijken baat zouden hebben bij de VoorleesExpress. “Ook bijvoorbeeld in Scheveningen en Duindorp heb je een heel grote groep laaggeletterden. Het zou fantastisch zijn als we daar kunnen komen, en dat hebben we ook echt wel geprobeerd. Maar je merkt vanuit die wijken toch veel weerstand. Een gevoel van: waar bemoeien jullie je mee?”
Spelletje
Kris en zijn ouders zijn het derde gezin waar Schelhaas als voorlezer komt. Op de vraag waarom hij hier ooit mee is begonnen, haalt hij zijn schouders op. “Ik weet het niet meer. Waarschijnlijk zag ik ergens een flyer hangen en raakte ik geïnspireerd.” Als beroepsjurist weet Schelhaas als geen ander hoe belangrijk een goede taalontwikkeling is. Bovenal is hij zelf gewoon gek op boeken. Die liefde gaf hij vroeger al voorlezend door aan zijn eigen kinderen, nu hoopt hij dat ook bij andere families de vonk overslaat. Als hij straks het gezin van Kris achterlaat, moeten ze zelf de draad weer oppakken. “Maar als je ziet hoe welwillend Kris is, dan heb ik daar wel vertrouwen in.”
De twee hebben zich ondertussen van de bank naar de vloer verplaatst. Schelhaas zit in kleermakershouding tegenover Kris, de grond tussen hen in is bezaaid met memorykaartjes. “Op een gegeven moment is de concentratie van Kris wel op, dan doen we een spelletje,” legt Schelhaas uit. Hij draait langzaam een kaartje om. “Verdorie, weer de verkeerde.” Dit tot groot genoegen van Kris, die een paar tellen later wél de juiste kaartjes bij elkaar vindt. Schelhaas zucht: “Ik heb nog nooit van hem gewonnen.”
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
