Gemeente doet fossiele reclames in de ban: goed idee of oliedom?
De gemeente wil reclames voor fossiele producten verbieden in de openbare ruimte. “In een klimaatcrisis moet je bereid zijn om maatregelen te nemen.”
Voor wethouder Robert Barker (Partij voor de Dieren, buitenruimte), initiatiefnemer van de nota waarin het college een verbod op fossiele reclames bepleit, is de achterliggende redenering simpel: “We zitten in een klimaatcrisis en willen stoppen met het promoten van producten die bijdragen aan die klimaatcrisis.”
Onder fossiele reclames verstaat de gemeente Den Haag reclame voor of door bedrijven in de kolensector, de olie- en gassector en de luchtvaart. Ook reclame voor fossiele brandstoffen, vliegvakanties en -tickets, grijze stroomcontracten, gascontracten, cruisereizen of auto’s met een fossiele of hybride brandstofmotor vallen eronder. Het gaat hier om ‘vaste reclameobjecten’ die op een vaste plek op gemeentegrond staan, zoals abri’s (bij tram- en bushaltes), afvalcontainers en reclamemasten.
Dit is een van de vele maatregelen die nodig zijn
Een verbod betekent overigens niet dat fossiele reclames helemaal niet meer te zien zullen zijn in het straatbeeld. Op bijvoorbeeld telecomkastjes en transformatorhuisjes komt ook reclame voor, vaak om ze vrij van graffiti te houden. De gemeente kan wel de wens uitspreken dat daar ook geen reclame wordt getoond, maar kan dit niet handhaven, omdat dergelijke installaties en gebouwen geen gemeentelijk eigendom zijn. “Maar de meeste objecten in de openbare ruimte zijn van de gemeente,” zegt Barker. Een initiatiefvoorstel van de Partij voor de Dieren om via een Algemene Plaatselijke Verordening (APV) fossiele reclames op alle objecten in de buitenruimte te verbieden (in totaal ruim 3000) ligt bij de gemeenteraad.
Eerdere pogingen om fossiele reclames te verbannen uit Den Haag liepen spaak. In 2021 ging de Metropoolregio Rotterdam Den Haag voor het plan liggen, een jaar later ontbrak het aan een politieke meerderheid. Barker voorziet dat beide obstakels zich dit keer niet voordoen. “In 2021 ging het om een motie, waar de Metropoolregio zich niet aan hoefde te houden. Als het beleid wordt, nemen we het mee in de aanbesteding voor nieuwe contracten, ook voor de Metropoolregio.”
Essentieel, maar onvoldoende
De normen voor reclame in de buitenruimte zijn de afgelopen jaren aardig aangescherpt. De gemeente Amsterdam deed in 2020 als eerste fossiele reclames in de ban, waarna andere gemeenten en provincies volgden. Sinds een kleine twee jaar geldt een landelijk verbod op tabaksreclame, medio vorig jaar werd een landelijk verbod op ‘ongerichte’ gokreclame van kracht.
Met een verbod op (fossiele) reclame in de buitenruimte raak je niet aan de eindeloze stroom commercials online, op televisie en mobiele telefoons. Heeft het dan wel zin? “Dit is een van de vele maatregelen die nodig zijn,” meent Barker. “Dit zou landelijk moeten gaan gelden, en op termijn willen we het liefst dat het promoten van fossiele producten ook op televisie en online niet meer mogelijk is.”
Met zulke reclames houd je fossiel gedrag in stand
Op verzoek van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft een groep sociale wetenschappers in 2023 onderzoek gedaan naar de toegevoegde waarde van een verbod op fossiele reclames, ter bevordering van klimaatvriendelijk gedrag van burgers. De wetenschappers noemden een dergelijk verbod ‘essentieel, maar niet voldoende’. Om daadwerkelijk klimaatvriendelijk gedrag te stimuleren, is aanvullend beleid nodig ‘dat ervoor zorgt dat duurzaam gedrag kan concurreren met niet-duurzaam gedrag qua gemak, prijs en comfort’.
Het verbieden van fossiele reclame is desalniettemin een eerste stap, stelt gedragswetenschapper Reint Jan Renes (Hogeschool van Amsterdam), die meewerkte aan het onderzoek. “Met zulke reclames houd je fossiel gedrag in stand als iets normaals. Ze verbieden heeft daarmee ook een belangrijke signaalfunctie, je laat zien dat we dit soort zaken aan het weren zijn. Vergelijk het met roken: overheidsgebouwen waren een van de eerste plekken waar dat niet meer mocht. Dan normaliseert het langzamerhand, er komt steeds meer kennis, en het draagvlak groeit in de samenleving voor een verbod op andere plekken.”
Betutteling
De Haagse oppositie is niet te spreken over het plan. Op X (voorheen Twitter) spreekt Hart voor Den Haag-fractieleider Richard de Mos van ‘waanzin’ die reclame-inkomsten ‘nekt’. De totale reclameopbrengsten zijn momenteel per jaar begroot op ongeveer 4,8 miljoen euro. Barker maakt zich geen zorgen over verlies aan inkomsten, omdat voor de fossiele reclames andere reclames in de plaats komen.
Dit is een glijdende schaal, wat gaan we hierna nog meer verbieden?
Lotte van Basten Batenburg, fractievoorzitter van de Haagse VVD, noemt het voorstel op X ‘betutteling’. “Mensen zijn zelf heel goed in staat om af te wegen of ze wel of niet willen vliegen, of een auto kopen,” laat ze weten in een schriftelijke reactie. “De overheid moet terughoudend zijn met het invoeren van allerlei verboden voor ongewenst gedrag. Dit is een glijdende schaal, wat wordt het volgende? Verbod op reclame voor alcohol? Snoep? Fastfood? Make-up?”
Neemt niet weg dat de overheid ‘natuurlijk actie moet ondernemen tegen klimaatverandering’, zegt Van Basten Batenburg. “Maar dat doe je niet door mensen hun keuzevrijheid te ontnemen, daarvoor moeten vooral de handen uit de mouwen bij het college. Help mensen te isoleren, zorg dat schonere auto’s beter betaalbaar zijn. En misschien kan het college zich wat drukker maken om internationale treinverbindingen in Den Haag te laten stoppen. Zo maak je het aantrekkelijker om die te nemen in plaats van het vliegtuig.”
Het debat over betutteling in dit soort zaken is complex, vindt Reint Jan Renes. “Momenteel is het speelveld voor duurzaam en niet duurzaam niet in balans. Als we eerst dat op orde brengen, heb je gelijke keuzes voor duurzaam en niet duurzaam, tegen dezelfde beschikbaarheid en dezelfde prijs. Dan kun je voor beide dezelfde mate van reclame toestaan. Zoals het nu is, is het bijna onmogelijk om een duurzame keuze te maken.”
Barker sluit zich daar bij aan. “Partijen maken reclame om aan te zetten tot de aanschaf van producten. Juist het beperken van die reclame kan ervoor zorgen dat er minder fossiele producten worden aangeschaft. We zitten in een klimaatcrisis, dus moet je bereid zijn om maatregelen te nemen. Het verbieden van fossiele reclames lijkt me een relatief pijnloze maatregel.”
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
