Wieteke van Dort (1943-2024) was zoveel meer dan alleen Tante Lien

Actrice, zangeres en schrijfster Wieteke van Dort is overleden.

Door en

Wie Wieteke van Dort zegt, zegt Tante Lien. Zeker in Den Haag met zijn Indische verleden. Maar de bekende actrice, zangeres en schrijfster, die afgelopen maandag in haar woonplaats Den Haag overleed, precies één week na haar echtgenoot Theo Moody (86), had een veel breder repertoire. Generaties kinderen groeiden op met haar creaties, bijvoorbeeld met Aagje Ritsema in de tv-serie ‘Oebele’ of met Titia Konijn in de serie ‘J.J. De Bom voorheen De Kindervriend’.

Louisa Johanna Theodora (Wieteke) van Dort werd op 16 mei 1943 onder de Japanse bezetting geboren in de Javaanse stad Soerabaja. Haar vader werd in 1945 tijdens de Bersiap-periode vermoord. Haar moeder hertrouwde met een industrieel en het gezin bleef nog jaren in Indonesië wonen. In 1957 keerde het gezin terug naar Nederland en vestigde het zich in Den Haag. Van Dort ging naar het Johan de Witt Lyceum. Op 15-jarige leeftijd publiceerde ze een aan haar moeder opgedragen dichtbundel, waarna ze in de media verscheen als ‘jongste dichteres van Nederland’. Verschillende bundels zagen het licht en later ook luisterboeken voor kinderen, waarin ook haar Indische jeugd aan bod kwam. In 2014 verscheen ‘Java revisited in 133 haiku’s’.

Wim Kan

Na enige jaren te zijn opgeleid aan de Toneelschool in Amsterdam trad ze toe tot De Nieuwe Komedie/Toneelgroep Arena. Onder leiding van Wim Kan en Corry Vonk ontwikkelde ze zich ook tot cabaretière. Nadat ze in 1970 trouwde met de Haagse psychotherapeut en kunstenaar Theo Moody, die ze had ontmoet in kunstenaarssociëteit Pulchri Studio, legde ze zich toe op werk voor radio en tv. En daar zou ze uitgroeien tot een van de bekendste gezichten van met name tv-programma’s voor de jeugd. Naast ‘Oebele’ en ‘J.J. De Bom’ was er ‘De Stratemakeropzeeshow’, waarin ze naast Aart Staartjes en Joost Prinsen optrad als ‘de deftige dame’. En nog weer later was ze ook vaak te zien in sketches van het programma ‘Het Klokhuis’.

‘Late Late Lien Show’

Uiteraard kan hier Tante Lien niet ongenoemd blijven. Tussen januari 1979 en februari 1981 presenteerde Van Dort voor de VARA-tv ‘De Late Late Lien Show’. Het was een humoristisch programma dat zich richtte op Indische Nederlanders, maar het werd ook buiten die kring gewaardeerd. Met een grijze pruik, een rond brilletje zonder glazen en een Indisch accent speelde Van Dort zo’n vijftig jaar lang de rol van Tante Lien. De tv-afleveringen bevatten sketches, liedjes, traditionele dansen en verhalen over het oude Nederlands-Indië. Het bekendste lied in dit verband werd het in 1975 samen met Willem Wilmink (tekst) en Harry Bannink (muziek) gemaakte ‘Arm Den Haag’. In het refrein kwam een passage voor die spreekwoordelijk is geworden: ‘Den Haag, Den Haag, de weduwe van Indië ben jij’.

 

Wieteke liet het contact nooit verloren gaan, ze was als een zus
Schrijfster Yvonne Keuls

 

Als Tante Lien was Van Dort ook elk jaar aanwezig op de Pasar Malam Besar (later Tong Tong Fair), die eerder dit jaar failliet ging. “Vreselijk,” zei ze daarover. “Het komt als een complete verrassing. Ik keek er erg naar uit. Zo missen wij een plek van samenkomst.” Ook op het witte doek heeft Wieteke van Dort haar sporen nagelaten. Ze speelde mee in twee sinterklaasfilms van Martijn van Nellestijn. In 2023 vertolkte ze nog een rol in de speelfilm ‘Verliefd op Bali’ van Johan Nijenhuis.

Kunstenaar

Wieteke van Dort was niet alleen actrice, maar ook beeldend kunstenaar. Ze volgde een driejarige tekenopleiding, studeerde een jaar aan de Vrije Academie en leerde zeefdrukken bij kunstenaar Georg Hadeler. Ze exposeerde in binnen- en buitenland. Hoogtepunten waren haar deelname aan de 4e Internationale Biënnale voor Beeldende Kunst Young Artists ’75 (New York) en de deelname aan de 12de Grand Prix voor Hedendaagse Kunst in Monte Carlo in 1977.

Tijdens haar carrière ontving Van Dort talloze onderscheidingen. Voor haar radio- en televisiewerk kreeg ze de Zilveren Harp van de Stichting Conamus en ze ontving een Edison voor de ‘Lawaai-papegaaiplaat’. Het televisieprogramma ‘J.J. De Bom’ werd bekroond met de Nipkowschijf en ook ‘Het Klokhuis’ werd met die prijs onderscheiden.

Wieteke van Dort was altijd maatschappelijk betrokken en zette zich in voor goede doelen. Hiervoor werd zij in 1999 door koningin Beatrix benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, ook ontving ze de Stadspenning van de gemeente Den Haag. Ze heeft zich altijd sterk gemaakt voor de Nederlandse veteranen in het algemeen en de Indiëveteranen in het bijzonder. In 1997 ontving zij hiervoor tijdens de Landelijke Veteranendag als enige burger het Ereteken voor Verdienste in Zilver.

 

Haar onwrikbare geloof in engelen was een troostende zekerheid
Hans Steijger

 

In mei van dit jaar werd bekend dat Van Dort leed aan een vergevorderde vorm van kanker. Haar management liet toen weten dat ze uitbehandeld was, maar toch optimistisch bleef. Van Dort zag niet veel in traditionele behandelwijzen en zocht steun in meditatie en spiritualiteit. Ze werd 81 jaar. Theo Moody en zij hadden drie kinderen.

‘Zus’

De Haagse schrijfster Yvonne Keuls (92) reageert bedroefd op het overlijden van haar goede vriendin. “Wieteke en ik waren al 62 jaar vriendinnen en ze liet het contact nooit verloren gaan, ze was als een zus,” vertelt Keuls. “Op haar trouwdag heb ik bloemen in haar haar gevlochten en elk jaar daarna bracht ik haar een pot Stephanotis. Onze Indische achtergrond en het schrijverschap hebben ons altijd verbonden. We hebben heel wat gelachen met z’n tweeën, maar op het einde was er weinig lachen meer aan. Wieteke had iets van een klein meisje, maar ze was een wijze vrouw die precies wist hoe ze het wilde. Dat gold ook voor de laatste tijd.”

“Haar onwrikbare geloof in engelen was een troostende zekerheid,” zegt pianist, componist en tekstschrijver Hans Steijger (72), die veel met Wieteke van Dort optrad. “Haagser dan Wieteke kan het haast niet; met haar vele talenten verenigde ze de fraaie aspecten van het Indische en het nostalgische. Ze wist mensen te ontroeren, blij te maken en mee te nemen met haar prachtige stem en spel. Als we samen optraden, gingen we er vol onderling vertrouwen in. Wieteke werkte zelden met een songlijst, we reageerden gewoon op elkaar en daar voelden we ons senang bij.”

Standaardportret
Bekijk meer van