Hoe Beeld en Geluid zich vertilde aan Haags museum
Het leek een geluk bij een ongeluk in 2019. Na jaren van misère rond het oude Museum voor Communicatie kwam er met het Hilversumse instituut Beeld & Geluid een stabiele partner aan boord. Maar helaas.
“Als Haagse jongen doet me dit pijn,” zegt Eppo van Nispen tot Sevenaer, algemeen directeur van Beeld & Geluid. “En we willen ook doorgaan met activiteiten in Den Haag. Maar de exploitatie van het geweldige gebouw aan de Zeestraat is niet haalbaar meer.” We spreken hem en vestigingsdirecteur Sarah-Jane Earle diep in het enorme complex aan de Zeestraat, dat bestaat uit het museum, de kantoren en de grote zalen van de voormalige theosofentempel aan de De Ruyterstraat.
Op woensdag 31 januari maakte Beeld & Geluid bekend dat het per 1 september vertrekt uit de Zeestraat. “De programmering en educatieve workshops rond thema’s als mediawijsheid en journalistiek zullen met partners op locaties elders in de stad worden voortgezet,” zegt Earle. “Maar er komt wel een einde aan de lange geschiedenis als museum, die het pand aan de Zeestraat heeft.”
Het is volgens van Nispen allemaal anders gelopen ‘dan voorzien’. “Door de coronacrisis vielen bezoekersaantallen tegen. Daarnaast zorgden problemen met de vergunningen en de gestegen kosten zoals huur en energie dat een verantwoorde exploitatie niet mogelijk was.” De vijftien medewerkers blijven in dienst van Beeld & Geluid.
Het idee was goed, maar de uitvoering niet
In 2019 nam Beeld & Geluid het zwaar noodlijdende Museum voor Communicatie (COMM) over, in het verleden bekend als het PTT Museum. Het museum werd in 2020 heropend met een presentatie over media, nieuws en journalistiek.
Bruidsschat
De ondergang van het museum kent een lange voorgeschiedenis. De exploitatie is altijd moeilijk geweest. Aanvankelijk was dat niet zo’n groot probleem omdat de PTT en later KPN de tekorten afdekten. Vanaf 1998 veranderde de situatie. Het PTT-museum ging zelfstandig verder onder de naam Museum voor Communicatie. Het kreeg van KPN een bruidsschat mee van 75 miljoen gulden. Die leverde voldoende rendement op om het museum in stand te houden.
Maar vanaf de bankencrisis van 2008 ging het mis. Het kapitaal leverde te weinig op en het museum ging erop interen. Op 1 maart 2016 ging het Museum voor Communicatie dicht om anderhalf jaar later als COMM weer open te gaan. Een nieuwe directeur, de ondernemer Tobias Walraven, bedacht het concept. De museumfunctie zou worden afgebouwd ten gunste van de exploitatie als zalencentrum, inclusief horeca. Om de ingrijpende verbouwing te bekostigen, verkocht Walraven het museumgebouw voor 5,8 miljoen euro aan de Voorschotense belegger Dries van Wijnen. Die bracht het gebouw onder in een stichting met de naam Seastreet, een bedrijfje dat bestaat uit een brievenbus op Schiphol.
Het gebouw terugkopen bleek niet haalbaar; dat was een veel te hoog bedrag
Luchtkasteel
Maar COMM bleek een luchtkasteel. Het publiek liet het afweten en omwonenden maakten met succes bezwaar tegen de horecafunctie; de gemeente was zelf te coulant geweest met de vergunningen. Bovendien bleek Walraven het niet zo nauw te nemen met de ‘governance’. Hij kende zichzelf een fors salaris toe en speelde opdrachten toe aan bedrijfjes waar hij belangen in had. Na onthullingen daarover op de journalistieke website Follow The Money werd zijn positie onhoudbaar en nam hij mokkend ontslag. Er zou ‘karaktermoord’ op hem zijn gepleegd.
Grote problemen
Sarah-Jane Earle en Eppo van Nispen zijn terugkijkend mild over de avonturen van Walraven. Earle: “Er moest in 2016 iets gebeuren, want het museum draaide niet en het geld was op.” Van Nispen: “Het idee van Walraven was goed, maar de uitvoering niet.” Toch kunnen Earle en Van Nispen niet ontkennen dat één daad van Walraven tot op de dag van vandaag grote problemen veroorzaakt: de verkoop van het kapitale pand, dat ooit door KPN voor één euro was overgedragen aan het museum. Beeld & Geluid huurt het pand van Seastreet. Wat de huursom exact is, wil Van Nispen niet kwijt. Hij houdt het bij ‘enige tonnen per jaar’.
De jaarlijkse huursom drukt zwaar op het resultaat van Beeld & Geluid Den Haag. Hoe zwaar blijkt wel uit het feit dat Van Nispen vorig jaar heeft onderzocht of Beeld & Geluid het gebouw kon terugkopen. “Dat bleek niet haalbaar. Seastreet vroeg een veel te hoog bedrag,” zegt de directeur, die opnieuw geen exacte cijfers wil noemen. Maar duidelijk is dat het om een bedrag ging dat aanzienlijk hoger lag dan de verkoopsom van 5,8 miljoen euro uit 2016.
Brievenbussen
De gevolgen van de sluiting van Beeld & Geluid Den Haag zijn groot. Het kapitale pand aan de Zeestraat komt leeg te staan. De historische PTT-collectie verhuist naar Hilversum. Daarin bevinden zich bijvoorbeeld alle typen brievenbussen die ooit in gebruik zijn geweest, een grote collectie telefoontoestellen, een Duitse enigma-codemachine en een grote kist met 2700 nooit bezorgde brieven van de zeventiende-eeuwse Haagse postmeester Simon de Brienne.
En de beroemde, één miljoen exemplaren tellende postzegelcollectie? Van Nispen: “Die blijft in Den Haag, want die was eerder al overgedragen aan het Nationaal Archief.”
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
