Warmtenet vordert in Vruchtenbuurt: ‘Het vergt een omslag in denken’
Inwoners van de Vruchtenbuurt zullen er straks warmpjes bij zitten, nu hun plannen voor een eigen warmtenet van de grond lijken te komen. Andere delen van de stad hopen dat de overheid ze niet in de kou laat staan.
Het vroor afgelopen week en ook de gasprijs deed menigeen beven en bibberen. Door het koude weer wordt er meer energie verbruikt voor verwarming, waardoor de gasvoorraden in Europa steeds verder slinken. De mogelijke Amerikaanse importheffingen dreven de prijs nog verder op, naar het hoogste niveau sinds april 2023. Inmiddels is de markt van de schrik bekomen, stijgt de temperatuur en daalt de prijs van aardgas weer. Maar je huis met gas verwarmen blijft een dure grap.
In de woning van Oda Kok is het altijd 21 graden. “Ik heb een grond-water-warmtepomp en een goed geïsoleerd huis met vloerverwarming,” vertelt de bewoonster van het sociaal-ecologische woonproject Groene Mient, dat nooit aangesloten was op aardgas. De meeste huizen in de Haagse Vruchtenbuurt zijn dat wel. “Een warmtepomp is niet haalbaar voor veel van die woningen. In appartementen is er bijvoorbeeld vaak geen ruimte voor en bewoners kunnen het lang niet allemaal zelf betalen of vrezen last te krijgen van het zoemen van zo’n omgekeerde koelkast.”
We laten mensen toch ook niet zelf opdraaien voor de aanleg van het elektriciteitsnet of het riool?
Daarom wil de buurt een eigen warmtenet opzetten. Zo’n netwerk van ondergrondse leidingen waar warm water doorheen stroomt is duurzamer dan stoken op gas. En in eigen beheer is het goedkoper dan de bestaande stadsverwarming, die in handen is van commerciële partijen.
Niet eerlijk
Dat bedrijven winst maken op de collectieve energievoorziening ‘is niet eerlijk en moet anders,’ vindt ook GroenLinks-PvdA in de provincie Zuid-Holland. Statenlid Camilla de Luca Schwartz riep de provincie vorige week op om zich hard te maken voor duurzame warmtenetten in publieke handen. Niet alleen met nieuwe warmtenetten, maar ook door bestaande netten terug te kopen.
“Restwarmte uit de Rotterdamse haven en geothermie kunnen tienduizenden woningen en bedrijven verduurzamen,” volgens De Luca Schwartz. “Toch blijft de warmtetransitie steken, doordat het huidige systeem marktpartijen bevoordeelt en huishoudens de rekening laat betalen.” Het statenlid wil dat dat verandert. “We laten mensen toch ook niet zelf opdraaien voor de aanleg van het elektriciteitsnet of het riool? Waarom accepteren we dan wél dat warmtenetten worden gebruikt als verdienmodel?”
We kunnen niet blijven wachten op marktpartijen die alleen investeren als er winst te behalen valt
De provincie kampt bovendien met een overvol elektriciteitsnet. Daardoor kunnen bedrijven niet uitbreiden en loopt woningbouw vast. Warmtenetten zouden dit probleem kunnen verlichten, volgens het statenlid. “Hoe sneller we opschalen, hoe minder druk er is op het stroomnet. We kunnen niet blijven wachten op marktpartijen die alleen investeren als er winst te behalen valt.”
Woonwijken
Tien Zuid-Hollandse gemeenten zijn bezig met het klaarmaken van woonwijken voor de overstap naar warmtenetten, met geld van de Europese investeringsbank. “In Den Haag zijn wij het verst,” aldus Oda Kok. De voormalig ingenieur zet zich inmiddels vijf jaar actief in voor een nieuw warmtenet in de Vruchtenbuurt. Bijzonder is dat bewoners van deze wijk in stadsdeel Segbroek in 2015 zelf het initiatief namen met het project Warm in de Wijk. Daaruit kwam de Coöperatie Duurzame Vruchtenbuurt (CDV) voort, die in 2022 meer dan 700 intentieverklaringen verzamelde van buurtbewoners die zich willen aansluiten op een toekomstig warmtenet, met een lokale warmtebron en zeggenschap voor de bewoners.
Gezuiverd rioolwater is hartstikke warm. Het stroomt allemaal zo de zee in
Drinkwaterbedrijf Dunea zou warmte van een ondergrondse rivierwaterleiding beschikbaar stellen, maar trok zich een paar jaar geleden terug in verband met een drinkwatertekort. Nu wil de buurt gebruik gaan maken van gezuiverd rioolwater, dat via een enorme leiding vanaf de Harnaschpolder naar de Houtrustlaan loopt. “Dat water is hartstikke warm: tussen de 10 en 14 graden,” vertelt Kok. “Het stroomt allemaal zo de zee in, terwijl wij het goed kunnen gebruiken.” Het Hoogheemraadschap van Delfland en de gemeente onderzoeken nu of die warmte kan worden geleverd aan toekomstige warmtenetten in Den Haag.
Begintemperatuur
“Met 14 graden kun je natuurlijk niet je huis verwarmen. Maar het is een goede begintemperatuur om te verhogen met industriële waterpompen,” legt Kok uit. “Lauw water komt dan de wijk in, waar kleine, deels ondergrondse units –vergelijkbaar met elektriciteitshuisjes – het verder verwarmen naar 55 graden. Ketel eruit, warmtewisselaar erin en je kunt er een enigszins geïsoleerd huis mee verwarmen. Of koelen in de zomer, als je het water op de begintemperatuur laat.”
Met acties en campagnes voor isolatie wordt geprobeerd zoveel mogelijk woningen in de Vruchtenbuurt vast ‘warmtenet-ready’ te maken. Waar aanvankelijk werd uitgegaan van deelname van maximaal 600 huishoudens, kunnen dat er in de nieuwe plannen 4500 worden. “We gaan nu voor de hele wijk!”
Betaalbaar en betrouwbaar
Ook wordt gekeken of warmte onttrokken kan worden aan de grond onder kunstgras. “De sportvelden in onze buurt worden superheet in de zomer. En met meerdere bronnen voor het warmtenet, zijn we minder afhankelijk. Want naast duurzaam en betaalbaar moet het natuurlijk ook betrouwbaar en comfortabel zijn,” aldus Kok, die bestuurslid is van het zo’n 300 leden tellende collectief. “De organisatiekracht in deze wijk is vrij groot. Er wonen relatief veel hoogopgeleide mensen die trots zijn op hun buurt. Het is echter niet zomaar een hobby van een paar goedbedoelende buren, maar een serieus project dat al met al zeker 62 miljoen euro gaat kosten.”
De gemeente wil zorgen voor een robuuste, centrale voorziening
Na eerdere subsidies van de gemeente en de provincie, heeft het bewonersinitiatief onlangs een risicoloze lening van een miljoen euro gekregen van het Ontwikkelfonds Warmte. Maar zelfs met geld, expertise en motivatie in huis, blijkt het opzetten van een eigen warmtenet geen sinecure. “Het zijn trajecten die lang duren,” beaamt Kok. “Als er over twee jaar een schop in de grond gaat, ben ik blij. Maar dan nog zullen we goedkoper en sneller zijn dan dat de gemeente kan. Het vergt een omslag in denken, maar we hebben de wind in de rug. We lopen vooruit op de Wet collectieve warmte (zie kader, red.) die bepaalt dat warmte in publieke handen moet zijn.” Voor de rest van de stad is het wel nodig dat de gemeente de regie neemt, vindt de duurzaamheidsexpert. “Wij hebben veel sociaal kapitaal in de wijk, maar dat is niet overal het geval.”
Gemeentelijk warmtebedrijf
“Den Haag wil inwoners stimuleren om zelf duurzame energieoplossingen te ontwikkelen, terwijl we tegelijkertijd vanuit de gemeente zorgen voor een robuuste, centrale voorziening,” liet wethouder Arjen Kapteijns (GroenLinks, energietransitie) eind vorig jaar weten. Hij doelde daarmee op de plannen voor een Publiek Integraal Warmtebedrijf (PIW) dat de gemeente wil opzetten. Of dit een nieuw gemeentelijk bedrijf wordt of dat er aansluiting wordt gezocht bij een publiek energie- en afvalbedrijf, wordt nog onderzocht.
Een eerder plan voor de aanleg van een groot Haags warmtenet voor 45.000 tot 60.000 woningen bleek eind 2023 financieel niet haalbaar. Over welke boeg wethouder Kapteijns het nu wil gooien, zal hij naar verwachting komende zomer aan de gemeenteraad laten weten. Zijn doel is duidelijk: “Met deze aanpak zorgen we ervoor dat duurzame warmte toegankelijk en betaalbaar blijft voor alle inwoners van onze stad.” Beter had hij kunnen zeggen: ‘dat het toegankelijk en betaalbaar wórdt, want daarvan is voor veel Hagenaars op dit moment geen sprake. Voorlopig hebben zij de keuze tussen het betalen van de hoofdprijs of in de kou zitten.
Wetgeving
De Wet collectieve warmte (Wcw) is bedoeld om de ontwikkeling van nieuwe warmtenetten te vergemakkelijken en zo de energietransitie te bevorderen. Maar ook om betaalbaarheid, betrouwbaarheid en duurzaamheid van collectieve warmtelevering te waarborgen. Invoering van de wet is echter al meerdere keren uitgesteld. In juni 2024 is een nieuw wetsvoorstel aangeboden aan de Tweede Kamer. Nu is de verwachting dat de Wcw op 1 januari 2026 in werking kan treden. Gemeenten krijgen dan meer regie over de warmtetransitie, warmtebedrijven moeten voor meer dan de helft in handen zijn van publieke partijen en de tarieven worden verder gereguleerd.
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
