De ene na de andere vuurwerkbom doet de stad schudden
Het aantal incidenten met explosies in de regio Den Haag is het afgelopen jaar verdrievoudigd, zo blijkt uit cijfers van de politie. “Er is sprake van een verschuiving van geweldsmiddelen.”
Of ze wat had meegekregen van de explosies in haar straat? “Zeg dat wel. De hele flat stond te schudden.” Mevrouw Kool komt net terug van een wandeling met de hond en staat op het punt haar appartement aan de Medemblikstraat binnen te gaan. Aan de overkant werden in minder dan een maand tijd meerdere explosieven geplaatst. “Twee keer hadden de daders de goede portiek, één keer de verkeerde.”
Hysterie
Net als andere grote steden in het land, ziet de Haagse regio een hausse van explosies. Vorig jaar verdrievoudigde het aantal incidenten met vuurwerkbommen en molotovcocktails dat de Eenheid Den Haag van de politie telde naar 89. Het merendeel daarvan vond plaats in Den Haag. Met twaalf explosies was de Schilderswijk het vaakst het decor van geweld.
Het tempo waarmee de explosies elkaar opvolgen, blijft vooralsnog hoog. Daders zijn vaak jong en in sommige gevallen zelfs minderjarig. Op de Hogewal hield de politie begin februari twee jongens van 13 en 14 aan voor een mislukte aanslag bij een avondwinkel. Vorige week werden twee minderjarige jongens uit Vlaardingen opgepakt voor het plaatsen van een explosief bij een woning aan de Juliana van Stolberglaan. De bom, die niet afging, bevatte volgens de Explosieven Opruimingsdienst ‘zoveel springstof dat dit tot schade in de wijde omtrek had kunnen leiden’.
Het beeld ontstaat dat het geweld erger wordt, terwijl dat eigenlijk wel meevalt
“We zien bij een klein groepje criminelen dat incidenten ernstiger worden. Maar over het algemeen daalt de jeugdcriminaliteit juist,” vertelt Jasper van der Kemp, criminoloog aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. “Explosies zijn heel zichtbaar, hebben een grote impact op een buurt. Zo ontstaat het beeld dat het geweld erger wordt, terwijl dat eigenlijk wel meevalt.” Hij maakt de vergelijking met vuurwapenincidenten. “Daarbij vallen vaker gewonden of zelfs doden.”
Zijn collega-criminoloog Katharina Krüsselmann (Universiteit Leiden) deed zelf veel onderzoek naar vuurwapengeweld en kwam tot dezelfde conclusie. Terwijl overal in Nederland explosieven opduiken, ziet ze een duidelijke afname van het aantal schietincidenten. Ze waarschuwt voor hysterie. “Ontploffingen genereren veel media-aandacht. Dat wil niet zeggen dat het geweld per definitie extremer is geworden. We zien vooral een verschuiving van geweldsmiddelen.”
‘Copycatgedrag’
Naar motieven achter de ontploffingen is het gissen, al heeft de politie wel een vermoeden. ‘Veel explosies binnen de gemeente Den Haag kunnen worden gelinkt aan het criminele circuit,’ schreef burgemeester Jan van Zanen vorige week aan de gemeenteraad. ‘Er is bijvoorbeeld niet op tijd betaald, of een partij drugs is kwijtgeraakt, of gestolen. Ook kan er sprake zijn van conflicten tussen dealers.’
Maar niet alleen de zware misdaad bedient zich van vuurwerkbommen. De burgemeester spreekt van burenruzies, huurdersconflicten, gevallen van stalking en zakelijke conflicten waarbij mensen elkaar intimideren met explosies. ‘Copycatgedrag’, noemt hij dat. De vaak jonge bommenleggers kijken het af van zware criminelen.
“Het plaatsen van explosieven is een relatief makkelijk uit te voeren misdrijf,” verklaart Van der Kemp. “Daar hoef je weinig voor te kunnen. En hoe jonger de daders, hoe goedkoper ze zijn om in te huren.” Krüsselmann sluit zich bij hem aan en maakt wederom de vergelijking met vuurwapengeweld. “Het afsteken van vuurwerk is een stuk minder eng dan iemand neerschieten. Bovendien moet je bepaalde connecties hebben om aan een vuurwapen te kunnen komen. Zwaar vuurwerk is wat dat betreft makkelijker te krijgen.”
Camerabewaking
De vraag is hoe de explosiegolf het beste kan worden bestreden. Het aanpakken van de handel in illegaal vuurwerk is volgens Krüsselmann één weg om in te slaan. “Maar eigenlijk moet je het probleem bij de wortel aanpakken en de kern van het conflict zien te achterhalen. Dat is heel moeilijk, omdat het vaak om goed gestructureerde criminele organisaties gaat. De jongeren die worden opgepakt hebben vaak geen idee voor wie ze de opdracht uitvoeren.” Samenwerking met andere gemeenten zou volgens Van der Kemp kunnen helpen. “Daders komen niet per definitie uit de stad zelf, maar zijn onderdeel van een breder netwerk. Door onderling informatie uit te wisselen, kun je die netwerken in kaart brengen.”
De burgemeester is bevoegd om getroffen bedrijfspanden en woningen tijdelijk te laten sluiten. Daarnaast zet de gemeente in op strengere camerabewaking. Op zes plekken in Den Haag staan momenteel camera’s vanwege aanhoudende explosies, blijkt uit de gepubliceerde besluiten. Aan die maatregel zit wel een limiet: de gemeente heeft de beschikking over slechts 23 camera’s. Dus is de camera die twee weken geleden in de Medemblikstraat werd opgehangen alweer weggehaald. Buurtbewoonster Kool wijst naar een lantaarnpaal op de hoek van de straat. “Daar hing ie. Maar ze hebben de daders inmiddels al gepakt, dus die camera hadden ze niet meer nodig.”