Vaker wraak op vrouwen: eergerelateerd geweld neemt toe

De komst van Syrische vluchtelingen brengt eerwraak met zich mee. Maar een ver-van-mijn-bedshow was het nooit: ‘Bij femicide zien autochtone mannen de vrouw net zo goed als hun bezit.’

Door

De 28-jarige Roshin weigert na haar echtscheiding terug te keren naar haar ouderlijk huis in Den Haag. Ze blijft met haar 3-jarige dochtertje in Apeldoorn wonen en krijgt een nieuwe relatie, waardoor haar Syrische familie zich te schande gemaakt voelt. Dus steekt haar broer haar dood.

In Arnhem diende vorige week de rechtszaak tegen vier familieleden van de jonge vrouw: twee broers en twee neven. Met een van die neven was Roshin getrouwd. De oudste broer heeft bekend haar te hebben gedood. ‘Broer, als ze mijn zus was, dan zou ik haar in twee stukken doen en weggooien,’ las de rechter voor uit de berichten die de mannen elkaar stuurden. ‘In Europa of niet. Het maakt me niet uit. Het gaat ons om eer.’

Geweld

Het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld signaleert een toename van geweldsdelicten waarbij eer een rol speelt. Vorig jaar registreerde het expertisecentrum 673 eerwraakzaken. In 1,5 procent daarvan viel er een dode, dat zijn er ongeveer tien per jaar. In 2023 waren er 619 eergerelateerde misdrijven bekend bij de politie en tien jaar geleden waren dat er 452.

 

In 2023 waren bij 27 procent van de gevallen Syriërs betrokken

 

Lange tijd kwam eergerelateerd geweld met name voor onder Turkse en Marokkaanse Nederlanders, sinds 2021 is het aantal Syrische zaken het grootst. In 2023 waren bij 27 procent van de gevallen Syriërs betrokken. Dit hangt samen met de stroom vluchtelingen die op gang kwam na het uitbreken van de Syrische burgeroorlog in 2011. In Nederland bevinden zich nu ruim 150.000 mensen van Syrische komaf. In 2022 verbleven om en nabij 25.500 van hen in de provincie Zuid-Holland, met name in Rotterdam en Den Haag.

De 36-jarige Peshang verbleef in Denemarken. Hij kwam zijn zus hier opzoeken. Onder invloed van cocaïne, stak hij 28 keer op haar in. Eén messteek voor elk jaar dat ze heeft geleefd. Daarna maakte hij een foto van Roshin liggend in een plas bloed. Dat alles gebeurde op dinsdag 5 september 2023, op klaarlichte dag, op straat in het bijzijn van haar kind. Samen met het meisje, zijn nichtje, wachtte de man vervolgens de komst van de politie af. Hij lachte toen hij werd ingerekend en afgevoerd, verklaarden agenten later.

Slachtoffers

“Het is moedwillig en doelgericht. Dat maakt het ook zo gruwelijk,” zegt Hilde Bakker van het kennisinstituut Movisie, dat in 2023 een onderzoeksrapport publiceerde over eergerelateerd geweld binnen de Syrische gemeenschap in Nederland. “Ik kan me voorstellen dat mensen ervan schrikken en dit hier niet willen, maar het is een realiteit en we kunnen maar beter leren hoe dit geweld te bestrijden.”

 

De vlek moet koste wat kost worden weggepoetst
Hilde Bakker, kennisinstituut Movisie

 

Bakker spreekt liever niet van ‘eerwraak’, omdat het niet gaat om vergelding maar om ‘het wegpoetsen van een zogenaamde schande’. “Het gaat er vooral om dat vrouwen geen seks mogen hebben buiten het huwelijk, en zelfs niet de indruk mogen wekken daarin interesse te hebben. Een ongewenste partnerkeuze, of weigering om met bijvoorbeeld je neef te trouwen, kan eveneens gezien worden als schending van de eer. Dat schaadt de positie van de familie binnen de gemeenschap, waardoor bijvoorbeeld geen goede huwelijkspartner meer kan worden gevonden voor een andere dochter. Om dat te voorkomen wordt geprobeerd de eer te herstellen, bijvoorbeeld met een gedwongen huwelijk. Eermoord is het uiterste middel.”

Plicht

Als je met een buitenechtelijke relatie de eer van je familie schendt, dan toch zeker ook met drugsgebruik en moord? “Ondanks dat mannen over het algemeen meer vrijheden hebben, kan ook hun maatschappelijke eer in het geding zijn,” bevestigt Bakker. “Maar de zedelijke eer van vrouwen weegt zwaarder. Als in de gemeenschap bekend is dat iemand de norm heeft overtreden, moet deze ‘vlek’ koste wat kost worden weggepoetst.” De gevolgen van het plegen van geweld worden op de koop toegenomen. “Ook in Syrië staat gevangenisstraf op eermoord, al is het minder lang dan hier. Dat calculeren de daders in.” Daarom vluchtte de broer van Roshin niet. “Hij heeft aan zijn ‘plicht’ voldaan, in samenspraak met de familie.”

Eermoord lijkt het vaakst voor te komen onder Koerdische families uit Syrië, zoals die van Roshin. ‘Als zij eenmaal iets hebben bedacht, dan doen ze het ook,’ zegt een respondent in het onderzoek van Movisie. De meeste van hen zijn moslim, maar volgens Bakker is eermoord niet ingegeven door religie. “Het is een culturele vorm van geweld. Al wordt het vaak niet afgekeurd door religieuze leiders – meestal mannen met dezelfde traditionele opvattingen.”

Femicide

Eergerelateerd geweld was ook in Europa niet vreemd, vertelt Bakker. “Tot in de jaren zestig en zeventig werden ongehuwde moeders hier weggestopt in katholieke en protestantse opvanghuizen. Daarbij zijn veel vrouwen en kinderen vernederd, mishandeld en omgekomen. Dat gebeurde vanuit dezelfde opvatting: vrouwen horen geen seks te hebben buiten het huwelijk.” Femicide waarbij autochtone Nederlandse mannen hun (ex-)partner stalken en uiteindelijk ombrengen, komt volgens de onderzoekster voort uit dezelfde patriarchale opvattingen. “Deze mannen zien de vrouw als hun bezit, geen andere man mag haar ‘hebben’, daar loopt het spaak.”

 

Haar zoektocht naar vrijheid heeft ze met de dood moeten bekopen
officier van justitie

 

“Roshin heeft de kansen die ze in Nederland kreeg met beide handen aangepakt,” vertelde de officier van justitie tijdens de rechtszaak tegen haar broers en neven. “Ze stond anders in het leven dan haar familie. Haar zoektocht naar vrijheid heeft ze met de dood moeten bekopen.”

Syrische mannen staan in Nederland onder grote druk van hun familie, licht Bakker toe. “Veel van hen zijn getraumatiseerd door de oorlog, waarin wapens, geweld en onderdrukking van vrouwen gewoon zijn. In Nederland hebben vrouwen meer rechten en voelen vooral de meer traditionele mannen zich in hun positie bedreigd, zeker als zij geen kostwinner zijn. Daar aandacht voor hebben, is noodzakelijk om de vrouwen te beschermen.”

Lange adem

Movisie adviseert in te zetten op ‘vroegtijdige en herhaalde voorlichting in de eigen taal door mensen uit de eigen cultuur’. “Je moet mensen andere normen laten ontwikkelen,” aldus Bakker. “Dat is een weg van de lange adem. Ondertussen moet je aanslaan op zorgwekkende signalen. Als een plan voor een eermoord wordt vermoed, kan een expert ingrijpen en met de familie zoeken naar een niet-gewelddadige oplossing van een ‘eerschending’. Overigens is er geen garantie dat met moord de eer van de familie wordt ‘hersteld’. Mensen in hun gemeenschap kunnen best denken: dit is wel heel ver gegaan.”

Op de eermoord op Roshin is, ook door Syrische Nederlanders, met afschuw gereageerd. Het Openbaar Ministerie heeft 25 jaar cel geëist tegen alle vier de verdachten. De mannen zijn nu onderworpen aan Vrouwe Justitia. De uitspraak volgt op donderdag 20 februari.

Standaardportret
Bekijk meer van