Sjaak de Bruijn, voorzitter Voedselbank Haaglanden: ‘Er is een enorme terugloop van supermarktproducten’
Sjaak de Bruijn ging begin dit jaar na 49 jaar bij de politie met pensioen. Als voorzitter van Voedselbank Haaglanden kreeg hij er een passie voor terug die minstens zoveel uitdaging en voldoening geeft.
Een klein groepje staat om tien voor twaalf al te wachten aan de Paviljoensgracht 15. Trolleys, boodschappentassen en rugzakken bij de hand. In de winkel van de voedselbank heerst een stilte-voor-de-stormgevoel. Vrijwilligers drentelen nog wat rond en zetten hier en daar wat spullen klaar. De winkel lijkt met de lage schappen en zwarte koelkasten op een gezellige nachtwinkel, met een klein koffiehoekje aan de voorkant. “We gaan open,” roept een van de vrijwilligers. Even later stroomt de zaak geleidelijk vol.
Door de recent gestarte campagne ‘Ook voor jou’ is het drukker dan normaal. De nationale bewustwordingscampagne richt zich op mensen die recht hebben op voedselhulp, maar daar nog geen aanspraak op maken. Vaak door schaamte of onwetendheid. In 2024 had de Voedselbank 140.000 klanten, terwijl cijfers van het CBS, SCP en Nibud aantonen dat 540.000 mensen in Nederland voedselhulp nodig hadden. De actie werpt razendsnel zijn vruchten af, vertelt Sjaak de Bruijn (66), voorzitter van Voedselbank Haaglanden. In de eerste weken van de actie kregen ze al vierhonderd nieuwe aanmeldingen, de meeste van alle regio’s in het land. Ook vandaag worden weer een paar nieuwkomers wegwijs gemaakt.
Helpende hand
De Bruijns’ motivatie voor zijn werk bij de voedselbank is eenvoudig: ‘hulp verlenen aan hen die het behoeven.’ Ook tijdens zijn 49 jaar bij de politie was dat zijn credo. “Het mooie aan het werk is dat je gelijk ziet waar je het voor doet. Of het nou is voor mensen in gevaar of bij een ongeluk, of voor mensen die eten nodig hebben.”
Bij de voedselbank verdient niemand iets
In januari ging De Bruijn officieel met pensioen bij de politie. Voor zijn functie als plaatsvervangend hoofd Internationaal bij de Politie Nederland reisde hij heel de wereld over. Zo werkte hij als onderzoeker voor het oorlogstribunaal van de Verenigde Naties in Rwanda mee aan de opsporing van personen die verantwoordelijk waren voor de genocide in dat land. Maar de geboren en getogen Hagenaar is altijd blij om terug te komen in zijn stad. Als kind van twee ‘Shell-ouders’ groeide hij op in de Heesterbuurt en beleefde een ‘gezellige jeugd’. Hij vond voetballen leuker dan studeren, maar kwam op zijn zeventiende helemaal op zijn pootjes terecht bij de politie. “Dat was een schot in de roos. Van straatagent ging ik al snel door naar de opsporing, daarna heb ik allerlei leidinggevende functies gehad.”
Waarom besloot u vrijwilliger te worden bij de voedselbank?
“In coronatijd merkte ik dat alles waar ik normaal gesproken 60 tot 70 uur aan besteedde een stuk effectiever kon. Ineens had ik tijd over en het leek me mooi om vrijwilligerswerk te doen. In het buitenland werkte ik veel samen met ngo’s. Mooie organisaties, maar ik zag ook hoeveel geld er naar de organisatie zelf ging. Bij de voedselbank verdient niemand iets. In al mijn jaren bij de politie heb ik nog geen slecht woord over de voedselbank gehoord.”
En zo geschiedde. De Bruijn ging tijdens de pandemie bij Voedselbank Haaglanden aan de slag en ‘voor hij het wist’ was hij voorzitter. Eerst nog in de avonduren naast zijn werk bij de politie, tegenwoordig bijna als fulltime job. “Ik ben blij dat ik er nu meer tijd aan kan besteden. Het is echt als het runnen van een normale organisatie met een proces dat op het oog heel simpel lijkt, maar eigenlijk verrassend lastig is.”
Wat maakt het werk lastig?
“Je weet nooit welke producten je krijgt, wat de houdbaarheidsdatum is en of je voldoende etenswaren krijgt. Dat is al ongelofelijk complex en we doen het dan ook nog met zo’n driehonderd vrijwilligers die niet opgeleid zijn voor het werk dat ze doen. Soms zorgt dat intern voor spanning of frustratie, zoals binnen iedere organisatie. Ik ben ongelofelijk trots dat we het toch voor mekaar krijgen.”
Overvloed aan ambitie
Als kersverse voorzitter wilde De Bruijn niet simpelweg het complexe proces draaiende houden. Hij praatte veel met mensen op de werkvloer en liep al snel over van de ideeën. Zijn eerste doel was om een alternatief te bieden voor de uitgiftepunten, waar klanten van de voedselbank een voorverpakte krat meekrijgen. “Ik heb er altijd moeite mee gehad dat iedereen precies hetzelfde meekreeg. In de huidige maatschappij is meer behoefte aan keuze. Het idee ontstond om kleine supermarkten te openen waar klanten zelf producten uitkiezen. Dat maakt het winkelen ook respectvoller en werkt hopelijk drempelverlagend.”
Mensen worden van loketje naar loketje gestuurd
Daarnaast vindt De Bruijn het belangrijk dat er op vaste dagen hulpverlening aanwezig is in de winkel. “De vraag naar hulp is denk ik niet per se groter geworden door de jaren heen, maar de afstand tot hulp is wél groter. Mensen worden van loketje naar loketje gestuurd. Ook het aanmeldproces bij de voedselbank kan een obstakel zijn dat hulpverleners kunnen wegnemen.” Terloops noemt de voorzitter steeds meer goede voornemens op: het assortiment uitbreiden, de variëteit van producten op peil houden en meer mensen bereiken.
Wat zijn met al die ambities de grootste problemen waar de voedselbank tegen aanloopt?
“We hebben momenteel te maken met een enorme terugloop aan producten die we van supermarkten krijgen. De grote ketens zijn aan het knijpen, omdat ze zo weinig mogelijk voedsel mogen verspillen. Daar hebben wij wel last van, want er blijft minder voor de voedselbank over. En dat is aan de ene kant heel goed, hè. Een doel van de voedselbank is óók om voedselverspilling tegen te gaan, maar die ‘voedselverspilling’ helpt natuurlijk de mensen die het nodig hebben.”
Ook in de winkel merken de klanten en vrijwilligers dat het aanbod terugloopt. De schappen zijn na een uur al een stuk leger. Vooral de zuivelproducten zijn al weken karig, vertelt de dagmanager. Vrijwilligers moeten daarom wel streng zijn bij het controleren van het aantal producten aan de kassa. Per categorie mogen klanten een bepaalde hoeveelheid aan producten meenemen. Af en toe moet er een keuze worden gemaakt: zonnebloemolie of een pak koffie, de vleesvervanger of een pakje kip.
Toen hij het bedrag noemde, schrok ik wel even
De Bruijn: “Enerzijds zijn de campagne en de winkels een groot succes: we hebben een stijging van 25 procent aan nieuwe klanten, de diversiteit van producten breidt zich uit en de klanten laten vaak weten dat ze blij zijn met de keuzevrijheid. Anderzijds weet ik niet of we voldoende spullen zouden hebben om alle mensen die in aanmerking komen op deze manier te helpen. We moeten niet ondergaan aan dat succes.”
Pastafabriek
Voedselbank Haaglanden krijgt ongeveer de helft van zijn producten structureel vanuit de landelijke organisatie. De rest van de benodigde spullen moeten ze zelf bij elkaar krijgen via acties en donaties. “Gelukkig zit bij de meeste Nederlanders het hart op de juiste plek,” zegt De Bruijn. “Sommige supermarktacties leveren wel 150 kratten op.”
Eén donatie is hem goed bijgebleven. “In coronatijd werd ik gebeld door iemand die geld wilde doneren. Ik liet hem weten dat we vooral behoefte hadden aan basisproducten. Toen hij het bedrag noemde dat hij wilde schenken, schrok ik wel even. Maar een week later belde hij op met de boodschap dat hij een pastafabriek zou openen. Voor elk verkochte pak pasta, zou er ook één naar de voedselbank gaan.” Inmiddels draait de fabriek (Het Pasta Gilde) in de Megastores en is goed op weg om heel Voedselbank Nederland van pasta te voorzien. “Dat is echt een innovatieve manier die ons helpt om minder afhankelijk te zijn.”
Zijn er lessen uit uw politiewerk die u nu toepast bij de voedselbank?
“Alles wat je aanpakt – of het nu bij de politie is of hier – is een proces. Ik heb in de praktijk geleerd dat je de dingen die structureel fout gaan, ook structureel moet oplossen. Problemen die ik had toen ik als agent begon, waren 49 jaar later nog vaak nog hetzelfde toen ik projectleider was.”
Veel vrijwilligers waren ongelofelijk teleurgesteld dat hun werk verdween
Maar De Bruijn is nog niet uitgeleerd bij de voedselbank. ‘Een leven lang leren’, luidt zijn tweede credo. Zo kwam hij erachter hoe belangrijk het is om in gesprek te blijven gaan. “Mijn ambitie was in het begin om vanaf 2027 volledig overgestapt te zijn op winkels. De logistieke keten veranderde met de overstap naar winkels compleet: we leverden het voedsel direct aan de winkels, waar de schappen gevuld werden. Ik dacht: dat is mooi, dan hebben we minder vrijwilligers nodig, want de kratjes hoeven niet meer ingepakt te worden. Maar heel veel vrijwilligers waren ongelofelijk teleurgesteld dat hun werk verdween. Daar heb ik me wel in vergist, dat ik denk: jeetjemina ik ben er te laat achter gekomen’”
Aan alles is te merken dat De Bruijn veel energie put uit het werken met de andere vrijwilligers. Hier en daar maakt hij een praatje en luistert naar de problemen waar ze tegen aanlopen. “Onze samenleving draait voor een belangrijk deel op vrijwilligers. In het werkzame leven realiseer je je dat niet goed, maar als alle vrijwilligers in Nederland zouden stoppen, hebben we echt een groot probleem.”
Als u vrijuit mocht dromen: wat zou u willen veranderen aan hoe Nederland omgaat met armoede en voedselhulp?
“Van Kooten en De Bie zeiden ooit: ‘Geen gezeik, iedereen rijk’,” lacht De Bruijn. “Ik snap dat het een utopie is, maar als iedere Nederlander wat meer geeft aan de ander, zal dat zeker helpen. En wat betreft de voedselbank hoop ik echt dat het normaler wordt om ernaar toe te gaan. Dat het gewoon een supermarkt wordt, net als de Albert Heijn en de Lidl, waar sommigen gewoon – hopelijk tijdelijk – hun boodschappen halen.”
De voedselbank is altijd op zoek naar nieuwe vrijwilligers. Meer informatie: www.voedselbankhaaglanden.nl
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
