Toename online oplichting: ‘Dat geld krijg ik natuurlijk nooit meer terug’
Cybercriminaliteit, online oplichting en whatsapp-fraude: bijna een op de zes mensen werd er het afgelopen jaar de dupe van. Een Haags slachtoffer wil anderen ervoor behoeden.
De deur van de benedenwoning in de wijk Benoordenhout gaat aarzelend open. De 81-jarige bewoonster is op haar hoede sinds ze een paar weken geleden is opgelicht. “Ik had een stroomstoring,” vertelt ze. “Ik ben niet zo handig met mijn mobiel. Daarom heeft mijn bovenbuurman op internet gekeken en een elektricien voor me gebeld. Er kwamen twee mannen. Ze ontdekten dat een buitenlamp kortsluiting veroorzaakte en hebben deze weggehaald. Daar vroegen ze 2000 euro voor. Veel te veel natuurlijk. Maar daar stond ik, alleen met twee sterke jongemannen tegenover me. Dus heb ik betaald.”
Dure les
Willemien, zoals haar moeder haar vroeger noemde, wil niet met haar echte naam in de krant. “Dan kan iedereen me online vinden,” vreest ze. “En ik voel me ook best wel stom.” Ze vertelt haar verhaal om te waarschuwen voor deze vorm van oplichting: “Het was een dure les. Ik wil dat mijn ellende anderen bespaard blijft.”
Ze blijkt lang niet het enige slachtoffer van Elektricien Bakker, die bovenaan verschijnt als je via Google zoekt naar een elektricien in Den Haag. Online zijn tientallen klachten te vinden over de firma. De eerste dateert uit april, de meest recente is een paar dagen geleden geplaatst. ‘De hele website is nep,’ wordt er geschreven. ‘Ze komen niet langs om het probleem op te lossen, maar om zoveel mogelijk geld uit je portemonnee te trekken.’
Zodra ze over geld begonnen werd de verbinding verbroken
De bedragen waarvoor mensen zeggen te zijn opgelicht lopen uiteen van 500 tot 4000 euro. ‘Als je vervolgens verhaal gaat halen, gooien ze de hoorn op de haak en blokkeren ze je telefoonnummer.’ Precies zoals gebeurde toen de buurman en zoon van Willemien hoorden wat de reparatie had gekost en telefonisch navraag deden. “Er werd heel enthousiast opgenomen, maar zodra ze over geld begonnen werd de verbinding verbroken. In de weken erna is het telefoonnummer op de website drie keer veranderd. Ze gaan gewoon door.”
Aangifte
Een vraag die veel slachtoffers online stellen is hoe het kan dat de oplichters nog actief zijn, aangezien er veelvuldig aangifte is gedaan. “Wij hebben de afgelopen tijd meerdere meldingen ontvangen van mensen die zijn opgelicht door loodgieters of elektriciens,” bevestigt een woordvoerder van het Haagse politiekorps. “Ze leveren een dienst en brengen daarvoor heel hoge bedragen in rekening.” Of er een onderzoek is ingesteld, kan ze niet zeggen. “Maar het is goed dat hiervan aangifte wordt gedaan.”
Meer slachtoffers
Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), waarbij via een enquête ook slachtoffers worden bereikt die geen aangifte hebben gedaan, blijkt dat steeds meer mensen de dupe worden van online criminaliteit. Vorig jaar was dat afgerond 16 procent van alle Nederlanders ouder dan 15 jaar, tegenover 15 procent in 2022. “Dan hebben we het over phishing, identiteitsfraude en oplichting,” vertelt onderzoeker Maarten Bloem. “In 2024 zijn vooral veel mensen slachtoffer geworden van aankoopfraude, waarbij ze online iets aanschaffen dat ze vervolgens niet geleverd krijgen.”
Mede door artificial intelligence is het steeds moeilijker om te herkennen wat echt is en wat niet
Ook wat Willemien heeft meegemaakt is een vorm van online oplichting, volgens Bloem. “Deze variant van fraude met diensten heeft een online- en een offline-component, in de zin van een valse website en een fysieke betaling, maar ik vermoed dat de meeste slachtoffers dit interpreteren als online oplichting.”
Van alle slachtoffers van digitale oplichting en fraude heeft landelijk slechts 16 procent aangifte gedaan, blijkt uit het onderzoek. De meest genoemde reden om het voorval niet bij de politie te melden, was dat er niet aan wordt gedacht of dat het niet belangrijk wordt gevonden (40 procent), gevolgd door ‘het helpt toch niets’ (32 procent). De gevolgen van online criminaliteit zijn groot, volgens Bloem: “Niet alleen financieel, maar ook emotioneel.” Van de slachtoffers had 42 procent na het voorval minder vertrouwen in mensen en voelde 25 procent zich minder veilig.
Vertrouwen kwijt
“Dat geld krijg ik natuurlijk nooit meer terug,” verwacht Willemien. “Daardoor kom ik gelukkig niet in grote financiële problemen, maar ik ben wel angstig geworden. Ik neem geen pakjes meer aan voor de buren en doe ’s avonds sowieso de deur niet meer open.” Ze denkt dat de oplichters het voorzien hebben op alleenstaande ouderen. “De buurman had gezegd dat hij op een bepaalde tijd weg moest. Ik denk dat ze daarom veel later kwamen dan afgesproken, om ervoor te zorgen dat hij er niet bij kon zijn.” Haar advies: “Bel de nationale storingsdienst, vertrouw geen enkele website en laat nooit een reparateur binnen als je alleen thuis bent. Alles kan bedrog zijn.”
Digicafé
“Mede door artificial intelligence is het steeds moeilijker om te herkennen wat echt is en wat niet,” volgens Saskia Hamminga van SeniorWeb, een vereniging die bijna dertig jaar geleden is opgericht om ouderen te helpen digitaal vaardig te worden en te blijven, maar waarbij inmiddels iedereen terechtkan. “Op onze website, maar ook bij inloopspreekuren, workshops en cursussen op onze leslocaties, veelal gevestigd in bibliotheken, buurthuizen, welzijnscentra en verzorgingshuizen door het hele land. Naast het bieden van laagdrempelige hulp en uitleg doen we daar ook veel aan voorlichting en waarschuwen,” vertelt Hamminga. “Je ziet dat mensen die minder ervaring met computers hebben een makkelijk doelwit zijn voor online oplichters.”
Er wordt weinig rekening gehouden met mensen die online niet zo handig zijn
De organisatie is actief op vijf locaties in Den Haag en bij de bibliotheken in Voorburg, Rijswijk en Leidschendam. Bij het wekelijkse Digicafé in Voorburg helpt vrijwilliger Trudy Mulder mensen met computerproblemen. Ze heeft haar eigen iPad meegebracht, in een envelop met bubbeltjesplastic. “Alles gebeurt nu online,” aldus de Rijswijkse. “Ik vind het wel leuk, maar er wordt weinig rekening gehouden met mensen die er niet zo handig mee zijn.” Zij helpt die mensen met het installeren van programma’s, het doorvoeren van updates, het controleren op virussen en het beveiligen van accounts.
“Laatst kwam er een mevrouw die alles op Facebook op ‘openbaar’ had staan en alle vriendschapsverzoeken accepteerde,” vertelt Mulder. “Dan leg ik uit dat ze in feite poedelnaakt in de supermarkt staat. Vroeger kon je alleen worden opgelicht aan de deur of via de telefoon, nu gebeurt het vooral online. Ze werd om de haverklap benaderd met verzoeken om geld. Eén keer heeft ze ook echt wat overgemaakt; ik heb niet durven vragen om hoeveel het ging. We hebben alles geblokkeerd en overal nieuwe wachtwoorden voor aangemaakt. Je moet wel achterdochtig zijn tegenwoordig.”
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
