TikTok-terrorisme en complotdenken: extremisme in de regio steeds diverser
Uit onderzoek blijkt dat extremisme steeds lastiger is te plaatsen in de bekende ideologische hokjes. Het internet heeft het extremistische landschap diffuser gemaakt, stelt onderzoeker Seran de Leede.
In april verrichtte de Haagse politie drie arrestaties waarbij minderjarige verdachten werden opgepakt. Zij zouden via TikTok hebben geprobeerd anderen aan te sporen om terroristische misdrijven te plegen. Ook duiken er in Den Haag steeds vaker zogenaamde ‘soevereinen’ op die het gezag van de overheid niet erkennen. Deze groep complotdenkers stelt dat de Nederlandse wet niet voor hen geldt.
Het extremistisch landschap in de regio wordt steeds diverser. En het extremisme lijkt zich te concentreren in de stad van vrede en recht. Dat blijkt uit onderzoek van Seran de Leede. Zij is docent en onderzoeker aan de Universiteit Leiden. In opdracht van de gemeente Den Haag onderzocht ze extremisme in de regio Haaglanden. Zij constateert dat veel radicaliseringsprocessen zich online afspelen, steeds vaker minderjarigen aantrekken en vaak samenhangen met geestelijke gezondheidsproblemen. Naar aanleiding van De Leedes onderzoek gaat de gemeente intensiever samenwerken met gemeenten in de regio om de verspreiding van extremisme te voorkomen. Daarbij wordt vooral ingezet op preventie.
In het onderzoek beschrijft u vier soorten extremisme: links, rechts, anti-overheid en jihadisme. Hoe verklaart u dat deze allemaal voorkomen in onze regio?
“Daar zijn twee verklaringen voor. Ten eerste bestaat de regio Haaglanden uit verschillende stedelijke gebieden. Er zijn grote, dichtbevolkte multiculturele steden zoals Den Haag, maar er zijn ook landelijke gebieden. Sommige vormen van extremisme komen meer voor in landelijke gebieden, andere in stedelijke. Ten tweede is Den Haag de politieke hoofdstad van Nederland, dat trekt iedereen aan die zijn ongenoegen wil uiten. Niet al deze mensen komen uit de regio, maar zij komen hiernaartoe om hun onvrede te laten zien.”
Vrouwenhaat zien we in verschillende vormen van extremisme
U stelt dat links-extremisten zelden extremistisch zijn en vaker activistisch. Hoe verhoudt zich dat tot de blokkades van Extinction Rebellion (XR) op de A12, die volgens sommigen de veiligheid van automobilisten in gevaar brengen?
“Een kenmerk van extremistisch gedachtegoed is dat het tot doel heeft de samenleving te ontwrichten. Ook moeten groepen die het aanhangen bereid zijn buitenwettelijke handelingen te verrichten. Maar inderdaad is in de praktijk dat onderscheid minder duidelijk. De acties van XR zorgen ervoor dat Den Haag minder goed bereikbaar is en vragen om enorm veel politiecapaciteit. Het organiseren van een demonstratie waarbij maatschappelijk ongenoegen wordt geuit mag, maar wanneer wordt dit extremistisch? Dat is soms moeilijk te bepalen.”
In het onderzoek wordt benadrukt dat dergelijke demonstraties groepen samenbrengen met verschillende ideeën. Overlappen vormen van extremisme elkaar vaker?
“Ja, dat zien we overal. Elementen als misogynie (vrouwenhaat, red.) zien we nu in verschillende vormen van extremisme. We zien het idee dat we moeten terugkeren naar traditionele genderrollen vaker voorkomen. Dat idee is op zichzelf niet extremistisch, maar het wordt wel gedeeld door zowel jihadisten als rechts-extremisten.”
Het is moeilijk voor gemeenten om zicht te krijgen op online extremisme’
U beschrijft een nieuwe groep jihadisten die geen lezingen meer bijwoont, maar vooral op internet kijkt naar video’s met haatdragende statements van religieuze extremisten. Ook spelen rechts-extremistische jongeren aanslagen met een racistisch motief na in videogames. Kan een gemeente iets doen tegen online extremisme?
“Dat is heel ingewikkeld. Het is moeilijk voor gemeenten om er zicht op te krijgen, want zij mogen maar heel beperkt monitoren. Momenteel bieden meerdere gemeenten preventieprogramma’s. Die zijn gericht op het vergroten van de digitale weerbaarheid van jongeren. Daarmee leren adolescenten onder andere desinformatie herkennen en hoe algoritmes werken. Maar anti-overheidsgedachten komen vooral voor bij volwassenen die met zorgelijke content in aanraking komen. Jongeren kun je via programma’s op scholen bereiken, maar hoe bereik je volwassenen die al aversie hebben tegen de overheid en de mainstream media? Met een overheidscampagne op televisie bereikt de overheid deze groep niet.”
Gaat het om een grote groep?
Exacte aantallen ontbreken, maar we zien dat anti-overheidsideeën meer spelen bij 40-plussers dan bij jongeren. Tijdens de coronaperiode waren er zelfs kinderen die aangaven zich zorgen te maken over de ideeën van hun ouders. Het gevaar is dat ook volwassenen in een ‘rabbit hole’ terecht kunnen komen en kunnen radicaliseren.”
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
