Mondriaan, de dansende Madonna
We kunnen er niet omheen: hij is overal. Daarom deze zomer een serie rond Mondriaan. Deze keer: muziek en vrouwen.
Door Herman Rosenberg
Mark Rothko noemde hem ‘de meest sensuele kunstenaar’ die hij kende. Hij had het niet over Gauguin met zijn naakten en ook niet over de warmbloedige Picasso. Hij bedoelde Piet Mondriaan. Rothko’s opvallende uitspraak past bij de pogingen van het Gemeentemuseum om van de ‘schilder-mathematicus’ een mens van vlees en bloed te maken. In de jeugdopstelling ‘Wonderkamers’ is bijvoorbeeld een dansende Mondriaan te zien; de schilder was gek op jazz en bezocht in Parijs en New York graag clubs.
Zijn vrienden noemden hem zelfs ‘de dansende madonna’. De schilder hield ook van vrouwen, om mee te praten en te dansen, maar trouwen? Uit de rijke biografie van Hans Janssen blijkt dat er altijd weer een barrière opdook. Zo was er de 14 jaar jongere Willy Wentholt, een meisje dat hij ontmoette in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij dacht aan trouwen en schreef haar vaak. En pruttelde dan bijvoorbeeld over ‘die paar losse haartjes in je hals!’, die zichtbaar waren op een foto. Later concludeerde Mondriaan dat er tussen hem en zijn ‘lieve madonna en duveltje tegelijk’ toch geen sprake is van ‘een heel groote liefde’. De vraag is of hij zoiets echt wel wilde. Hij concludeerde zelf al snel dat het kunstenaarschap en gezinsleven niet te verenigen waren, al was het maar, zoals Janssen hem in de mond legt, omdat een vrouw ‘voortdurend om geld zat te zeuren, zodat ze kleren en allerlei luxe kon kopen’.
Veel later kreeg de schilder het alsnog flink te pakken. Als 58-jarige wordt hij in 1931 verliefd op de veertig (!) jaar jongere Lily Bles. Hij droomt al over trouwen en bouwt zelfs een wiegje – de oude bezwaren gelden kennelijk niet meer. Maar vader Bles vindt dit toch wat te gortig en spreekt zijn veto uit.
Wie nog meer wil weten over de lichtere kant van Mondriaan, kan medio september terecht bij theatergezelschap Het Vijfde Bedrijf. Dat komt in de voormalige Appelloods aan de Laan van Poot met de voorstelling ‘De Dansende Madonna’. “Het wordt een stemmenstuk met muziek,” vertelt tekstschrijver en regisseur Hans van den Boom. “We maken van de loods een soort café. Michael Varekamp zorgt met zijn quintet voor de muziek. En daartussendoor horen we Mondriaan praten met achtereenvolgens vier vrouwen.” Eén van die damesfiguren is gebaseerd op de figuur van de piepjonge Lily Bles. De andere inspiratiebronnen zijn Jo Steijling, Maaike van Domselaer en Charmion von Wiegand. Van den Boom: “Met Jo bevinden we ons in Laren, relatief vroeg in Mondriaans carrière. Carmion is een aanbidster uit zijn Amerikaanse periode, aan het eind van zijn leven. De andere twee zitten daar tussenin. Met deze vrouwen hopen we bij de mens achter de kunstenaar te komen.”
Informatie: www.hetvijfdebedrijf.nl
Op de foto ziet u een vrolijke redactiebijeenkomst van het tijdschrift ‘L’Art Contemporain’ met Mondriaan in het midden (Parijs, 1929). | Foto: Florence Henri; collectie RKD
Wilt u een abonnement op DHC? Klik dan hier
