Raadsleden in de knel tussen deeltijd en voltijd
Moet het raadslidmaatschap een fulltime functie worden? Daar zijn Haagse raadsleden over verdeeld, maar dat het ambt toe is aan vernieuwing, is duidelijk.
‘Het is David tegen Goliath. Het college wordt ondersteund door tal van ambtenaren, terwijl een raadslid het moet doen met de extra uren die hij kan vinden. Zo kunnen wij als oppositie het college niet optimaal controleren.” Richard de Mos, fractievoorzitter van Hart voor Den Haag, herhaalt de boodschap die hij begin mei uiteenzette in een opiniestuk in De Telegraaf. De Mos betoogt al jaren dat het raadslidmaatschap een fulltime functie moet worden. “Iedereen klaagt en piept over de werkdruk, dan is dit een heel goede oplossing.”
Vergelijkbare geluiden gaan de laatste jaren in grote gemeenten wel vaker op. De werkdruk daar is hoog en het werk is inhoudelijk complexer geworden, mede als gevolg van decentralisaties. Een op de tien raadsleden stopt voortijdig, van wie een kwart vanwege de hoge werkdruk, bleek uit recent onderzoek van ‘Nieuwsuur’.
De presidia van de vier grote gemeenten vroegen een klein jaar geleden in een brief aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om daar iets aan te doen. Demissionair minister De Jonge kondigde daarop aan om maatregelen te gaan onderzoeken zoals uitbreiding van het aantal raadsleden, het verhogen van vergoedingen en ‘het mogelijk maken van voltijdsraadslidmaatschap’. Eind april nam de Tweede Kamer unaniem een motie aan die oproept ‘te bezien welke aanpassingen wenselijk zijn om het ambt van raadslid [..] aantrekkelijker te maken’.
Meer dan fulltime
Raadsleden in gemeenten met meer dan 375.000 inwoners (zoals Den Haag) krijgen een maandelijkse vergoeding van bruto € 2832,19 en een onkostenvergoeding van iets meer dan 200 euro. Uit het Nationaal Raadsledenonderzoek van 2021 bleek dat raadsleden in gemeenten met meer dan 150.000 inwoners gemiddeld wekelijks 21,6 uur bezig zijn met hun raadslidmaatschap. Verreweg het grootste deel van die tijd (in 2021 gemiddeld 70 procent) besteden zij aan bestuurlijke werkzaamheden, zoals vergaderen en het lezen van nota’s.
Sommige raadsleden zijn vooral bezig met krantenkoppen halen
De raadsleden die Den Haag Centraal nu sprak, zijn wekelijks fors meer uren kwijt. Beytullah Çelik (Denk) spreekt van ‘meer dan 20 uur’, Hera Butt (GroenLinks) van ‘20 tot 30 uur’. Fractievoorzitters Lotte van Basten Batenburg (VVD) en Richard de Mos zeggen respectievelijk ‘meer dan 32 uur’ en ‘meer dan 40 uur’ te besteden aan hun ambt. Lesley Arp (SP) heeft aan het raadslidmaatschap ‘een dikke fulltime functie’ en werkt er, in tegenstelling tot de anderen, niet naast. “Dat is een persoonlijke keuze. Als volksvertegenwoordiger kun je het niet op je tandvlees doen en mogelijk focus verliezen.”
Poot in de samenleving
Tijd dus om van het raadslidmaatschap een fulltime functie te maken? In 2021 was 67,9 procent van de raadsleden in grote gemeenten voorstander, bleek uit het Nationale Raadsledenonderzoek. Bestuurskundigen zijn verdeeld over de kwestie. Argument tegen is dat het hebben van een reguliere baan ervoor zou zorgen dat raadsleden beter weten wat er speelt in de maatschappij. “Je wilt niet in een politieke bubbel terechtkomen,” vindt Butt. Argument voor is dat raadsleden het toegenomen aantal taken en de zware belasting beter aankunnen.
Toch zijn de raadsleden die deze krant sprak, (nog) niet overtuigd. Çelik is vooral voorstander van een hogere vergoeding. “Dan kunnen we er meer tijd in steken, inhoudelijk actiever zijn en dus nog beter ons werk doen.” Arp vindt het raadswerk een ‘zware kluif’, zeker voor kleine fracties als de hare. “In grote steden waar meer vergaderd wordt, is een hogere vergoeding iets waarnaar je kunt kijken, maar het fulltime maken, gaat te ver.”
Het zou vooral slim zijn ons werk efficiënter in te richten
In haar fractie gaat het regelmatig over werkdruk en wat daaraan te doen, zegt Van Basten Batenburg. “Maar toch komen we er telkens op uit dat het raadslidmaatschap parttime moet blijven, omdat we met een stevige poot in de samenleving willen staan en er dus naast willen werken.” Ook Butt is niet overtuigd: “Aan de ene kant kan een fulltime salaris het ambt toegankelijker maken, zodat het niet alleen iets is voor mensen met geld en ruimte. Maar aan de andere kant kan minder vergaderen daar ook aan bijdragen, hoewel dat weer in strijd zou zijn met een fulltime salaris.”
Krantenkoppen halen
Butt snijdt daarmee een breed gedeelde bron van ergernis aan: de vele, langdurige vergaderingen. Çelik: “In het begin wilde ik overal naartoe gaan, maar ik ben kieskeuriger geworden. Zeker in een kleine fractie moet je keuzes maken.” Met een fulltime raadslidmaatschap leeft de vrees dat de vergaderingen juist in aantal en duur toenemen. “Maar ook nu al zou het slim zijn om ons werk efficiënter in te richten door de vorm van debatten aan te passen of misschien de rol van de voorzitter te versterken,” zegt Van Basten Batenburg.
Wat kan helpen, zegt Arp, is om commissievergaderingen te gebruiken waarvoor ze bedoeld zijn. “Er zijn raadsleden die om zich te profileren vaak punten aankaarten waar de gemeenteraad strikt gezien niet over beslist. Zodat ze daar een filmpje van kunnen knippen.” Sommige leden zijn inderdaad ‘meer bezig met de krantenkoppen halen dan met de stad vooruit helpen’, meent Butt.
De Mos realiseert zich dat (nog) niet iedereen staat te springen om zijn plan, maar hoopt in ieder geval een gesprek op gang te brengen. “We zijn gewoon overbelast nu en dat schaadt het werk. Kijk maar naar Amare, daar hadden raadsleden onvoldoende kennis, ook omdat ze het ‘erbij’ doen. Daar moet een oplossing voor komen.” De zorg over meer vergaderen deelt hij niet. “Reserveer dinsdag, woensdag en donderdag voor debatten en ga op andere dagen de wijk in om met mensen te praten.”
Demissionair minister De Jonge maakt als het goed is in het tweede kwartaal van dit jaar de resultaten van een ‘verkenning’ over eventuele aanpassingen van het raadslidmaatschap bekend. Van Basten Batenburg denkt dat het vooral raadzaam is te onderzoeken hoeveel uur raadsleden in de grote steden er gemiddeld aan besteden. “Is de conclusie dat dat 36 uur of meer is, dan moet je het misschien toch fulltime maken. Maar meer ondersteuning en meer training krijgen om het werk beter te doen, kan ook een oplossing zijn.”
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
