Moet gemeente huisadvocaat Pels Rijcken inruilen?
Het slepende fraudeschandaal rond Pels Rijcken werpt de vraag op of het kantoor nog wel de huisadvocaat van de gemeente kan blijven. De samenwerkingsovereenkomst loopt binnenkort af.
De landsadvocaat ligt onder vuur. Het respectabele advocaten- en notariskantoor Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn, gevestigd in New Babylon naast het Centraal Station, is voor negen maanden onder verscherpt toezicht gesteld door de Haagse advocatenorde. Reden is het fraudeschandaal rond topnotaris en voormalig bestuursvoorzitter Frank Oranje, die achttien jaar lang geld van cliënten wegsluisde naar privérekeningen. Oranje, die vorig jaar een einde aan zijn leven maakte, heeft minstens 10 miljoen euro achterovergedrukt.
Na maanden onderzoek heeft de deken van de Haagse advocatenorde – zelf oud-partner van Pels Rijcken – de advocatentak van het kantoor vrijgepleit, in de zin dat er geen advocaten betrokken waren bij de fraude. Maar met de interne controle en de werkcultuur is het nodige mis. Pels Rijcken moet de komende maanden orde op zaken stellen. In de tussentijd kan het nog meer berispingen tegemoet zien. Ook het Openbaar Ministerie en het Bureau Financieel Toezicht doen onderzoek.
Al ruim vijftig jaar treedt Pels Rijcken op als landsadvocaat, een instituut dat teruggaat tot de zestiende-eeuwse staatsman Johan van Oldenbarnevelt. In die rol vertegenwoordigt het kantoor de Nederlandse staat voor de rechtbank. Stemmen gaan nu op om Pels Rijcken dat privilege te ontnemen. Meest uitgesproken is emeritus hoogleraar privaatrecht Gerrit van Maanen. In een opiniestuk in NRC Handelsblad stelde hij dat Pels Rijcken ‘onder geen enkel beding’ kan aanblijven. ‘Je doet gewoonweg geen zaken met een kantoor waar gedurende meer dan achttien jaar criminele activiteiten plaatsvonden.’
Netelige dossiers
Die gedachte leeft ook op het Spui. De gemeente vertrouwt al jaren op Pels Rijcken. Dat voorziet haar van juridisch advies bij netelige dossiers, zoals bij Legoland, Amare en de ontslagen topambtenaar. Ook vertegenwoordigt het kantoor zo nu en dan de gemeente in de rechtszaal.
We wachten af of het college meegaat in onze suggestie om de samenwerking te staken. Anders zullen we met een motie komen. Dit verhaal is nog niet klaar.
Aanvankelijk leek Den Haag geen slachtoffer van Oranjes malversaties. Tot vorige maand het bericht kwam dat de gemeente jaren geleden 40.000 euro aan rente is onthouden. ‘Pels Rijcken heeft toegezegd dit bedrag alsnog op de kortst mogelijke termijn aan de gemeente te zullen terugbetalen,’ schreef burgemeester Jan van Zanen.
[Tekst gaat verder onder afbeelding.]
De Scheveningse villa van topnotaris Frank Oranje is onlangs verkocht. (Foto: Brian Mul)
Oppositiepartij Hart voor Den Haag/Groep de Mos heeft het college van B en W opgeroepen de samenwerking voorlopig te staken. “Een kantoor dat de belangen van de gemeente vertegenwoordigt en daarbij vaak tegenover Haagse burgers en ondernemers staat, moet boven alle twijfel verheven zijn,” stelt raadslid Ralf Sluijs, die schriftelijke vragen heeft ingediend. “Als een notaris zo lang zijn gang kan gaan – sterker nog, zelfs tot bestuursvoorzitter wordt verkozen – dan is de interne controle duidelijk niet op orde.”
Geschikt moment
Het geval wil dat de samenwerking met Pels Rijcken binnenkort afloopt. De huidige overeenkomst loopt tot januari 2022. Of die wordt verlengd, is aan het college. “Het lijkt mij een geschikt moment om te zeggen: wij gaan even voor een ander kantoor,” aldus Sluijs. “We wachten af of het college meegaat in onze suggestie om de samenwerking te staken. Anders zullen we met een motie komen. Dit verhaal is nog niet klaar.”
Aan de dienstverlening zelf ligt het niet. Niemand betwist dat bij Pels Rijcken kundige, fatsoenlijke advocaten werken. Toen de samenwerking in 2018 werd verlengd, hadden gemeentejuristen niets dan lof voor ‘de snelheid’ en ‘kwaliteit’ van het advieswerk. Het fraudeschandaal maakt het een principiële zaak. Zeker in Den Haag, waar sinds de wethoudersaffaire integriteit hoog in het vaandel staat. Toch ziet minister Ferd Grapperhaus (CDA, Justitie en Veiligheid) vooralsnog geen reden om Pels Rijcken te lozen. Het kantoor zelf presenteert zich als slachtoffer van ‘geraffineerd frauduleus handelen’ van Oranje.
Slachtofferrol Pels Rijcken
Maar hoogleraar accountancy Marcel Pheijffer en advocaat Jeroen Princen stellen vraagtekens bij die slachtofferrol. Zo geraffineerd was het allemaal niet, schreven zij in mei in het Nederlands Juristenblad. Oranje beheerde in z’n eentje een stichting en derdenrekeningen, waarlangs hij miljoenen weggesluisde. Dat had nooit gemogen, stellen zij.
Pels Rijcken kan onder geen enkel beding aanblijven.
Ook wijzen ze op de twijfelachtige rol van enkele collega’s. Zo liet Oranje de naam van de stichting tot tweemaal toe wijzigen bij een kantoorgenoot. ‘Een notaris van een ander kantoor is waarschijnlijk kritischer bij een dergelijke ongebruikelijke escrow-constructie en het gerommel met rechtspersonen,’ merken de auteurs op.
In de landelijke discussie speelt de vraag of er wel een alternatief is. Alleen grote kantoren komen in aanmerking voor landsadvocaat, en die staan niet per se te popelen. Ze moeten dan afscheid nemen van veel (lucratievere) klanten. Op lokaal niveau lijkt die schaalkwestie minder penibel. Zo werkt de gemeente ook samen met Salomons Beelaerts Advocaten, een klein kantoor in Scheveningen.
Intussen blijft het een raadsel wat de bij leven geprezen topnotaris Oranje heeft bewogen. Het ontvreemde geld is spoorloos. Pels Rijcken heeft beloofd gedupeerde klanten zo snel mogelijk terug te betalen. Die 10 miljoen drukt zwaar op de jaaromzet (bijna 55 miljoen euro in 2019). Mogelijk worden de nagelaten bezittingen van Oranje hiervoor gebruikt. Zijn erfgenamen hebben de nalatenschap nog niet aanvaard. Onlangs is zijn markante villa in het Belgisch Park verkocht voor 3,4 miljoen euro, meldde de Volkskrant. De frauduleuze stichting stond hier geregistreerd.
Onze redactie biedt u dit verhaal uit de papieren krant van donderdag 19 augustus 2021 gratis aan. Wilt u meer Haags nieuws lezen? Koop dan de krant Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten. Of neem een (proef)abonnement.
