Kinderen vertellen oorlogsverhalen bij Madurodam

Freek (13) vertelt over zijn Joodse overgrootmoeder Tillie. Zij dook onder, raakte haar beide ouders kwijt en kwam terug in een leeg[1]geroofd huis. Het is een van de tragische oorlogsverhalen waarbij tijdens de Nationale Kinderherdenking wordt stilgestaan.

Freek is wat stil en zenuwachtig. Zijn toetsweek zit er net op en voor het interview is hij samen met zijn oma naar Madurodam gekomen. Op het plein voor de ingang gaat hij op de foto met het beeld van George Maduro als kind. Freek en George zijn bijna even oud. Als de jongen eenmaal in de kantine aan tafel zit met ijsthee en een koek, is zijn verlegenheid weg. Voorafgaand aan de twee minuten stilte is Freek een van de sprekers bij de Nationale Kinderherdenking op zaterdag 4 mei in Madurodam. De herdenking zorgt ervoor dat herinneringen aan de oorlog voor de nieuwe generatie niet verloren gaan.

Freek vertelt het verhaal van zijn overgrootmoeder, hij lepelt het moeiteloos op. “Ik vind het wel indrukwekkend, want als zij was ontdekt, dan was ik er niet geweest,” zegt de tiener. Tegelijk kijkt hij verder dan zijn eigen familieverhaal. “Er gebeurt zoveel in de wereld,” vervolgt hij. “Nu zijn er ook weer twee oorlogen gestart. Als dat in dit tempo doorgaat, dan kan de Tweede Wereldoorlog snel vergeten worden. Maar dat mag absoluut niet gebeuren. Want wat er allemaal is gebeurd, dat mag nooit meer gebeuren.” Freek kijkt kritisch naar de oorlogen in Oekraïne en Gaza. “Een leider van een land moet weten wat de gevolgen zijn als je een oorlog begint.”

Het verhaal van Tillie

Bij de herdenking vertelt Freek straks vanaf het podium wat Tillie, zijn overgrootmoeder, is overkomen. “Tillie studeerde op haar achttiende geneeskunde in Utrecht,” zegt hij. ‘Vanwege haar Joodse achtergrond moest ze daarvoor een vergunning hebben. Later werd die vergunning ingetrokken en mocht ze helemaal niet meer studeren.”

Daar blijft het niet bij. Als de familie het huis in Aerdenhout uit moet, vlucht ze naar Amsterdam. Het gezin splitst zich op en duikt onder. De ouders van Tillie verschuilen zich in een vakantiehuisje in Gelderland, maar ze worden gepakt. Ze moeten naar Kamp Westerbork en eindigen in Auschwitz, waar ze worden vergast. Tillie en haar zussen zitten op verschillende plekken ondergedoken en overleven daardoor. “Zij moeten continu bang zijn geweest en spanning in hun lichaam hebben gevoeld. Ieder moment hadden ze gepakt kunnen worden. Ik vind het echt knap dat ze het hebben overleefd,” aldus Freek.

Overleven doen Tillie en haar zussen, maar hun oude leven krijgen ze niet meer terug. Het huis in Aerdenhout is geplunderd en wordt na de oorlog bewoond door andere mensen. Pas na een paar jaar kunnen ze er weer zelf wonen.

Op het George Maduroplein

Het George Maduroplein voor Madurodam staat zaterdag vol met mensen om de oorlogsverhalen, zoals dat over Tillie, in leven te houden. Kinderen mogen vooraan staan, want de herdenking is speciaal voor hen. “Dat is de kracht van deze herdenking. Kinderen vertellen het aan hun leeftijdsgenoten. Dan komt het verhaal beter aan dan wanneer er een volwassen man of vrouw zou gaan staan,” zegt Dorien Korsten, directeur van de Stichting Nationale Kinderherdenking 4 mei.

Dat er juist bij Madurodam wordt stilgestaan bij de Tweede Wereldoorlog is niet toevallig. Naamgever George Maduro komt als kind uit Curaçao naar Nederland. Eerst vecht hij nog tegen de opmars van de Duitsers, maar een tijdje na de capitulatie komt hij vast te zitten in het ‘Oranjehotel’ op Scheveningen. Als de Duitsers hem na een halfjaar vrijlaten, gaat hij in het verzet. Vervolgens wordt hij opnieuw opgepakt en opgesloten. Na een paar maanden komt hij vrij en besluit hij te vluchten. Het vrije Engeland bereikt hij echter niet. In Frankrijk wordt hij door de Duitsers gepakt en op transport gezet naar concentratiekamp Dachau. Daar overlijdt hij aan de gevolgen van tyfus. Na de bevrijding stichten zijn ouders de miniatuurstad, die als herdenkingsmonument voor hun zoon de naam Madurodam krijgt. Het park wordt ook wel ‘het vrolijkste oorlogsmonument’ genoemd.

De Nationale Kinderherdenking, die sinds 2016 wordt georganiseerd, is dit jaar urgenter dan ooit, volgens Dorien Korsten. “Het werd al meer beladen nadat de oorlog in Oekraïne uitbrak, met de oorlog in Gaza is dat alleen maar versterkt.” Vanwege alle spanningen is er verscherpt toezicht van de politie tijdens de verschillende herdenkingen in Den Haag. Indien nodig grijpt de politie in. Maar, benadrukt Korsten, de Nationale Kinderherdenking zal door bezoekers niet anders worden ervaren dan andere jaren. “We gaan vooralsnog niet fouilleren of toegangswegen afzetten,” zegt Korsten. Bezoekers moeten zich voor de Nationale Kinderherdenking wel aanmelden, zodat de organisatie kan inschatten hoeveel mensen er komen.

• Nationale Kinderherdenking, zaterdag 4 mei, 18.45 uur, George Maduroplein. Meer informatie: klik hier.