Inzet op preventie bij aanpak explosies: ‘Jongeren moeten weerbaar worden tegen criminele verleidingen’
Zijn de explosies die de stad teisteren te voorkomen? Een plan van aanpak ligt er, maar de uitvoering laat op zich wachten en het resultaat is onzeker. ‘Het is nogal ongrijpbaar.’
Het is alweer twee jaar geleden dat een harde knal de Fischerstraat deed opschrikken; de bewoners van het getroffen huis slapen er nog steeds slecht door. “Er is een bom gelegd onder onze veiligheid, ons vertrouwen en onze rust,” vertelden de geëmotioneerde slachtoffers vorige week aan de politierechter. Die veroordeelde hun neef bij verstek voor het plaatsen en ontsteken van de vuurwerkbom. Daarop staat drie tot vier jaar gevangenisstraf, maar meer dan tien maanden cel kon hem niet worden opgelegd. Of hij die zal uitzitten, is bovendien nog afwachten; de man is onvindbaar. Hoe met de zaak is omgegaan laat te wensen over, concludeerden zowel de rechter als het Openbaar Ministerie (OM).
In beeld
In de nacht van zaterdag 27 op zondag 28 mei 2023 hingen twee mannen rond bij de woning in Transvaal. Op camerabeelden is te zien dat ze een Cobra 6 met tape vastplakken op het raam van de woonkamer, dat er vervolgens wordt uitgeblazen. “Het is feite gewoon een granaat,” concludeerde de rechter. Er vielen geen gewonden, maar veel scheelde dat niet. Boven in het huis lagen gezinsleden te slapen en vlak voor de explosie had een van hen nog op de bank in de woonkamer gezeten.
Op camerabeeld was te zien hoe twee mannen in 2023 een explosie veroorzaakten bij een woning aan de Fischerstraat | Foto: politie
De slachtoffers herkenden op de beelden meteen hun toen 25-jarige neef. De tweede dader is niet geïdentificeerd. “Tot op de dag van vandaag weten we niet wie hij is, dat maakt ons bang,” zei een van de dochters van het getroffen gezin. “Neem dit serieus met een passende zware straf,” vroeg ze de rechter, “voor ons gevoel van rechtvaardigheid en om te voorkomen dat dit ooit weer gebeurt.”
Tot op de dag van vandaag weten we niet wie hij is, dat maakt ons bang
Maar de politierechter kan maximaal een jaar cel opleggen. Dat deze zaak aan hem werd voorgelegd in plaats van aan drie rechters is ongebruikelijk, zei hij zelf: “Dit is natuurlijk niet niks.”
Het motief voor de aanslag blijft gissen, omdat de man eerder niets wilde zeggen tegen de politie en niet kwam opdagen bij de rechtszitting. “Dat hij niet is vastgehouden, is onbegrijpelijk,” liet de officier van justitie ‘heel eerlijk’ weten, “evenals waarom de vervolging langer op zich heeft laten wachten dan wettelijk is toegestaan.” Dat laatste leidde tot een nog twee maanden kortere straf.
Lokale aanpak
“Of er sneller en zwaarder gestraft moet worden, is aan het OM en de Tweede Kamer,” zei burgemeester Jan van Zanen vorige week in een raadsvergadering over de aanpak van het toenemende aantal explosies in de stad. Die aan de Fischerstraat was een van de 55 ontploffingen bij woningen en bedrijven dat jaar, vier keer meer dan het jaar ervoor. In 2024 steeg het aantal aanslagen naar 103. Dat bij die in december aan de Tarwekamp zes doden vielen, lijkt daders niet af te schrikken. Ook al is rondom die aanslag volgens de burgemeester ‘een topprestatie geleverd, zowel door de politie als het OM’. Dit jaar waren er in Den Haag gemiddeld twee tot drie explosies per week, uitgevoerd door steeds jongere jongens. De gemiddelde leeftijd van verdachten is 23 jaar; ongeveer de helft is 18 jaar of jonger.
Jongeren kopiëren graag en makkelijk dingen
Het landelijke actieplan van het Offensief tegen Explosies, waaraan de gemeente heeft meegewerkt, pleit voor een vuurwerkverbod. Dat vergt een Europese aanpak en kan daardoor nog lang op zich laten wachten. Preventie is een ander speerpunt. Daarop wil de gemeente nu ook lokaal inzetten, met als doel het aantal explosies dit jaar met 10 procent te doen afnemen. Maar of de voorgestelde aanpak via onder meer bestaande preventieprojecten zo snel vruchten afwerpt, is nog maar de vraag. “Hoeveel invloed heb je er nou op?”, vraagt ook Van Zanen zich af. “Jongeren kopiëren graag en makkelijk dingen… Het is nogal ongrijpbaar gebleken.”
Beweging
Een handvol jongens en meisjes zit voorovergebogen over iPads in het buurthuis aan het Heeswijkplein in Moerwijk. Het is er uitzonderlijk stil; de pooltafel blijft vanavond ongebruikt. De jongeren maken tekeningen die op elkaar lijken maar toch een heel klein beetje anders zijn. Wanneer je ze snel achter elkaar bekijkt, ontstaat er beweging. Docent Selie (34) doet voor hoe je een bal laat rollen en een kat laat lopen. De 15-jarige Naomi past de les toe op het gezicht dat ze tekent. “Ik wil graag beter worden,” zegt ze. “Het is tof om te zien hoe ze haar creatieve talent verder ontwikkelt,” reageert Selie, die vroeger politieagent wilde worden, maar nu werkt voor animatiestudio’s en workshops geeft bij SkillSchool.
De verleiding van het snelle geld is een groot risico
Animeren, ondernemen, muziek produceren, grafisch ontwerpen, nieuwsvideo’s maken: SkillSchool biedt jongeren gratis cursussen aan, sinds februari van dit jaar ook in Den Haag. Een sympathiek project, dat door Van Zanen in een brief aan de gemeenteraad wordt genoemd als hét voorbeeld om de weerbaarheid van jongeren in stadsdeel Zuidwest te vergroten, waardoor zij minder makkelijk te ronselen zijn voor criminele activiteiten, zoals het plaatsen van vuurwerkbommen.
Straatschuld
“De verleiding van het snelle geld is een groot risico,” merkte Johan Krens, projectleider bij SkillSchool, tijdens eerder werk met een persoonsgerichte aanpak van jeugd die afgleed naar de criminaliteit. “Toen vertelde een jongen van veertien me hoe hij ertoe was gekomen om drugs te gaan uithalen in de haven van Rotterdam. In een Snapchatgroep werd hem duizenden euro’s beloofd, ook als het niet zou lukken. Je wordt opgehaald, alles is geregeld. Hij dacht niet na over de gevolgen. Maar zodra hij in de auto stapte kreeg hij spijt, want toen werd het echt. Alleen kon hij toen al niet meer terug. Als je eenmaal een straatschuld hebt, moet je die afbetalen.”
Vergeet niet dat kinderen hier opgroeien in gezinnen en een omgeving waar ze echt veel minder kansen hebben
Het preventieproject wil dat voor zijn. “Je moet jongeren perspectief bieden, zodat ze niet kiezen voor de straat,” stelt Krens. “Het gaat ons om talentontwikkeling. Daarbij is diversiteit belangrijk. Iedereen tussen de twaalf en dertig jaar is welkom, zodat jong en oud van elkaar kunnen leren. En het is ook goed dat er jongeren komen die anders nooit in deze wijk te vinden zijn.” Hij heeft wel de taak om de workshops in Zuidwest, dat bestaat uit de wijken Morgenstond, Moerwijk, Bouwlust en Vrederust, beter onder de aandacht te brengen, ‘omdat daar nu op wordt ingezet.’ Dat doet hij via sociale media, scholen en organisaties in de buurt. “Als je echt in de wortels van de wijken gaat, zijn deze jongeren te bereiken.” Hij wil het aanbod het liefst uitbreiden, met meer workshops op meer plekken. “We moeten alleen nog uitzoeken wat waar het beste werkt. Als er behoefte is aan acteerlessen of het bouwen van een website, dan kijken we naar de mogelijkheden.”
Aanpak
Skillschool wordt gefinancierd met landelijke gelden van Maatschappelijke Diensttijd (MDT). Het ministerie van Justitie en Veiligheid betaalt het deel dat zich specifiek richt op jongeren in Zuidwest, via het programma Preventie met Gezag (PmG) dat zich al langer richt op de aanpak van ondermijnende criminaliteit in dit stadsdeel. “Vergeet niet dat kinderen hier opgroeien in gezinnen en een omgeving waar ze echt veel minder kansen hebben,” vertelt woordvoerder Loes Broen. “Als je het moet hebben van alleen je eigen intrinsieke motivatie, dan is dat heel moeilijk. Het is een allesomvattend probleem. De aanpak moet dat dus ook zijn. Maar het is lastig om iets aan te bieden dat voor iedereen geschikt is. Daarom financieren wij verschillende bestaande en nieuwe initiatieven die jongeren en ouders bereiken. SkillSchool is daar een van, in Den Haag nu vier maanden onderweg.”
Afstraffen is vuurtjes doven; preventie is bepalend
In Leiden en Ede, waar de initiatiefnemers vandaan komen, loopt het project al langer. “Daar is het echt een succes. Dit gaat ook in Den Haag meer jongeren helpen. Maar dat zullen niet alle jongeren zijn. En ook niet de jongeren die al diep in de problemen zitten. De kracht ervan is juist dat het superpreventief is. Bij SkillSchool kun je ook terecht zonder allerlei vinkjes achter je naam.”
Certificaat
“Ik ben er heilig van overtuigd dat je meer bereikt met preventie dan met straffen,” zegt Krens. “Afstraffen is vuurtjes doven; preventie is bepalend. Maar de vraag is of je alles kunt voorkomen of oplossen.” Een derde van de deelnemers aan Skillschool is eerder uitgevallen; zo’n dertig jongeren hebben inmiddels een cursus afgerond. Op vrijdag 11 juli ontvangen zij hun certificaat. “Een mijlpaal waar ze zichtbaar trots op zijn en vol enthousiasme over vertellen aan hun vrienden,” aldus Krens. “Alle jongeren geven aan dat ze het fijn vinden om erbij te horen. Het gevoel welkom te zijn maakt voor velen een wereld van verschil. Zo deelden drie jongens uit de muziekproductieklas – stuk voor stuk stoere types – dat ze zich soms eenzaam voelen. Dat zij zich hier veilig genoeg voelen om dat uit te spreken, zegt alles. Een van hen zei zelfs: ‘Dit is beter dan de hele dag stoned in bed blijven liggen.’ Dat soort uitspraken maken zichtbaar hoeveel waarde een plek als SkillSchool kan hebben.”
