Haagse bedrijven waren dekmantel voor smokkel wapenkennis naar Rusland

De Amerikaanse justitie verdenkt een Griekse zakenman van het smokkelen van militaire technologie naar Rusland. Bedrijven die als dekmantel dienden, hielden kantoor op de Haagse securitycampus. De FIOD is langs geweest.

Door

‘Een warm welkom bij de HSD Campus-gemeenschap, ForceApp!’ Nog geen jaar geleden werd het bedrijf ForceApp met een enthousiast persbericht verwelkomd op de HSD Campus, een verzamelplaats voor ondernemingen, overheden en kennisinstellingen die zich bezighouden met veiligheid. Als ontwikkelaar van militaire technologie paste ForceApp bij de club. Eerder was zusterbedrijf Aratos Systems al partner geweest van The Hague Security Delta (HSD), naar eigen zeggen ‘hét nationale veiligheidscluster’.

Vorige week doken beide bedrijfsnamen op in een aanklacht van de Amerikaanse justitie tegen de Griekse zakenman Nikolaos Bogonikolos. Hij is twee weken geleden gearresteerd in Parijs en zal worden uitgeleverd aan de Verenigde Staten. De aanklager verdenkt Bogonikolos van fraude, samenzwering en het illegaal doorvoeren van Amerikaanse militaire technologie naar Rusland.

 

Ik hoorde het ook pas op het nieuws
Ioannis Margaritis, oud-medewerker

 

‘Terwijl ze ogenschijnlijk opereerden als een defensiebedrijf voor de NAVO en andere bondgenoten, speelden de verdachte en zijn Aratos Group een dubbelrol,’ aldus de aanklager in een persbericht, ‘waarmee ze Rusland geholpen hebben met zijn oorlogsinspanning en ontwikkeling van nieuwe wapens.’

Gerekruteerd

Aratos Group, gevestigd in Athene, bestaat uit een verzameling bedrijven. Zeven jaar geleden zetten Bogonikolos en een lokale zakenpartner een Nederlandse tak op poten. Aratos Systems, dat laagvliegende satellieten zou gaan ontwikkelen, streek neer in Den Haag en sloot zich aan bij HSD. Later verkaste het bedrijf naar het Brabantse Rijen. Nog enkele bedrijven zagen het levenslicht, waaronder ForceApp.

Rond dezelfde tijd zou Bogonikolos zijn gerekruteerd door de Russen. Getuige e-mails waarover de Amerikanen beschikken ging hij na een bezoek aan Moskou aan de slag als inkoopagent. Meermaals heeft hij Amerikaanse militaire producten via Nederland doorgesluisd naar Rusland, stelt de aanklager. Amerikaanse defensiebedrijven maakte hij wijs dat de spullen voor eigen gebruik waren. ‘Ik teken [in de exportlicentie] dat de goederen alleen voor Nederland zijn,’ schreef hij in een WhatsApp-bericht aan zijn Russische contactpersoon, gevolgd door een knipoog.

 

Natuurlijk had ik dit niet kunnen vermoeden
Oud-zakenpartner

 

“Een aloude praktijk,” zegt Ben de Jong, gastonderzoeker inlichtingendiensten aan de Universiteit Leiden. “Russische diensten hebben ten tijde van de Sovjetunie allerlei westerse technologieën gestolen. Dat was bittere noodzaak om de wapenwedloop te kunnen volhouden.”

Bogonikolos ging omzichtig te werk, suggereert de aanklacht, om geen argwaan te wekken bij leveranciers. Ook factureerde hij via een Brits bedrijf aan de Russen. “Het gaat altijd via een omweg,” zegt De Jong. “De goederen zullen ook niet direct per postpakket naar Moskou zijn verstuurd.” In één geval ging de zending via Hamburg, aldus de aanklacht.

Rijtjeshuis

Bogonikolos heeft handig gebruikgemaakt van zijn Nederlandse contacten. Sinds december vallen Aratos Systems en ForceApp onder een nieuw moederbedrijf, Aratos International. Het staat geregistreerd op het adres van een rijtjeshuis in Leiderdorp. “Geen commentaar,” zegt de accountant die er woont aan de telefoon. Hij is een van de drie bestuurders van Aratos International, blijkt uit het handelsregister, samen met een Rotterdammer en Bogonikolos zelf. Ieder doet dat via een eigen bv’tje. Dat van de Griekse zakenman staat óók geregistreerd op het adres van de accountant.

Toch zeggen oud-medewerkers overvallen te zijn door de beschuldigingen jegens Bogonikolos. “Natuurlijk had ik dit niet kunnen vermoeden. Dit is te bizar voor woorden,” zegt een voormalig zakenpartner die zich verder onthoudt van commentaar. “Ik hoorde het pas op het nieuws,” zegt ook Ioannis Margaritis vanuit Griekenland. Hij was senior technisch adviseur bij ForceApp, althans, dat zegt de website. “Ik ben alleen betrokken geweest bij een specifiek project. Ze hadden me gevraagd vanwege mijn expertise. Ik kreeg er niet eens voor betaald.”

 

We zijn in Nederland lange tijd naïef geweest over spionage
Danny Pronk, inlichtingenadviseur

 

Het is goed mogelijk dat collega’s onwetend waren van de smokkelpraktijken, denkt Danny Pronk, adviseur bij kenniscentrum SoSecure in Utrecht en voormalige medewerker van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. “Zo’n dekmantelonderneming kan legitieme activiteiten ontplooien. De smokkel vindt dan buiten het zicht van de meesten plaats. Maar er zullen óók medewerkers zijn die lont ruiken.” Ander Aratos-personeel lijkt betrokken te zijn geweest. De aanklacht citeert e-mails waarin werknemers hinten op de sluikhandel met Rusland.

Niet doorgelicht

Vorige week heeft de FIOD het Aratos-kantoor in Rijen doorzocht. De opsporingsdienst is ook langs geweest bij de HSD Campus, bevestigt de gemeente desgevraagd. Voor vragen verwijst de FIOD door naar de FBI.

“Als de berichtgeving over deze persoon klopt, is dit absoluut kwalijk en niet pluis,” reageert een woordvoerder van HSD. Tegelijk benadrukt ze dat Aratos al sinds 2019 geen partner meer is van de organisatie en dat ForceApp dit nooit is geweest. Dat bedrijf zat alleen op de campus, die weer onder de verantwoordelijkheid van de gemeente valt.

Bij HSD, gevestigd tegenover station Laan van NOI, zijn zo’n 275 bedrijven, overheidsinstanties en kenniscentra aangesloten. Aspirant-deelnemers moeten werkzaam zijn in de sector digitale veiligheid en als Nederlandse entiteit ingeschreven staan bij de Kamer van Koophandel, maar worden verder niet doorgelicht. HSD faciliteert alleen, zegt de woordvoerder. “Partijen bepalen uiteindelijk zelf met wie zij samenwerken.”

Sporen wissen

Bogonikolos hangt een jarenlange gevangenisstraf boven het hoofd. Zijn zakenrelaties haasten zich iedere associatie met hem te wissen. HSD heeft alle nieuwsberichten over zijn bedrijven verwijderd, al zijn die via internetarchieven terug te vinden. Hetzelfde geldt voor aan Aratos Group gerelateerde websites. Daags nadat de NOS over de zaak berichtte, heeft de Rotterdamse bedrijfsleider zich volgens het handelsregister teruggetrokken als bestuurder bij een van de ondernemingen. Zijn ‘ervaring’ bij Aratos heeft hij van zijn LinkedIn-pagina geschrapt. Hij neemt de telefoon niet op. Ook een Griekse manager van ForceApp houdt de boot af. “Ik kan niks zeggen.”

“Spionage is nooit weggeweest, maar we zijn in Nederland lange tijd naïef geweest,” zegt Pronk. “Inmiddels zijn we wakker geschud.”

De redactie biedt dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Koop de papieren editie van Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten of neem een (proef)abonnement. U ontvangt de krant dan tien weken voor slechts 10 euro.

Standaardportret
Bekijk meer van