Escher: schaken op het verkeerde bord
De stad dreigt het nieuwe Eschermuseum te verliezen aan een Instagramwaardige ‘Escher-experience’ in Amsterdam. Laat Den Haag het museumbeleid niet baseren op bezoekersaantallen, maar op de artistieke waarde, schrijft columnist Christiaan Weijts.
Dus als je een plan in Den Haag wilt tegenhouden, hoef je alleen maar hetzelfde voor te stellen in Amsterdam. Een ‘privaat initiatief’ voor een ‘Escher-experience’ in de hoofdstad is de genadeslag voor een opera die al tien jaar duurde en die de ene absurde plotwending op de andere stapelde.
Doorslaggevend argument: ons voorgenomen Eschermuseum in de voormalige Amerikaanse ambassade aan het Voorhout kan zo nóóit meer die beoogde 300.000 bezoekers trekken. Dit onthult de cruciale denkfout achter het culturele beleid van onze stad. In al die tien jaar horen we van alles over bezoekersaantallen en de economische voordelen, en vrijwel niets over de culturele en artistieke waarde van Escher.
Het Eschermuseum buigt het hoofd voor de ‘immersive Escher-experience’. In dat laatste woord zit de crux. Het Engelse ‘experience’ kan zowel ‘ervaring’ als ‘beleving’ betekenen, en het is duidelijk dat het hier om het laatste gaat.
Ik ben in Amsterdam eens in het ‘Youseum’ geweest, eindeloze gangen met spiegels en snoepkleurige kamers met psychedelische wauweffecten: alles om selfies in te schieten. De ‘Tulip Experience Amsterdam’: zelfde concept. Moco aan het Museumplein: idem dito, maar dan Bansky, Warhol en Basquiat. Zo zal het de Escher-experience ook vergaan. Museale achtbaanritjes die draaien om het schieten van selfies.
Amsterdam geeft schaak, wij offeren in blinde paniek een toren op.
De laatste ontwikkelingen laten zien dat Den Haag een denkfout maakte. We dachten aan een Eschermuseum te bouwen, maar schaakten op een bord dat allang niet meer het onze was. We zijn cultuurbeleid gaan verwarren met een concurrentieslag om bezoekersaantallen. Dan laat je het spel bepalen door de anderen. Amsterdam geeft schaak, wij offeren in blinde paniek een toren op.
Het denken in ‘experiences’ leidt tot blow-up-installaties, lukraak geplaatste spiegels in parken en – het summum van kunstzinnigheid – het omwikkelen van de bomen op het Buitenhof met aluminiumfolie.
‘Beleving’ is een glinstering aan de oppervlakte, ‘ervaring’ is iets dat je ondergaat en dat jou verandert. Een beleving zet je op Instagram, een ervaring is iets waar je jaren later nog aan terugdenkt en over vertelt aan anderen.
Ik denk dat dit het moment is waarop we ons in Den Haag moeten afvragen op welk cultureel schaakbord we willen spelen. In Amsterdam bouwen ze experiences, iconen in iconische gebouwen. Wij zouden moeten inzien dat onze kracht ligt in het bouwen aan ervaringen.
Welke esthetische, culturele keuzen rechtvaardigen een sleutelpositie in het Museumkwartier?
Den Haag heeft een beperkt arsenaal aan grote schaakstukken, maar een wijdvertakt netwerk aan pionnen. Als je die op de juiste manier opstelt, sta je daar uiteindelijk sterker mee. Onze pionnen, dat zijn de zaaltjes, werkplaatsen, ateliers, broedplaatsen, theaters en buurthuizen, het zijn de topmusici en amateurs, de liefhebbers en gezelschappen, dansers en dichters, muziek- en kunststudenten. Samen brengen die iets teweeg wat wezenlijker is dan Instagrambaar spektakel.
Dat het in de afgelopen tien jaar zo weinig ging over de artistieke waarde van Escher, zou best eens kunnen zijn omdat die simpelweg niet zo groot is. Wat is nu de wezenlijke, diepgaand veranderende kwaliteit van het werk van deze man? Grafisch briljant, zeker, maar wat raakt hij nu echt, op zielsniveau? Wat vertelt zijn werk over ons en onze tijd?
Laat de discussie dáár in eerste instantie over gaan. Welke esthetische, culturele keuzen rechtvaardigen een sleutelpositie in het Museumkwartier? ‘Oude meesters en jonge helden’ wil de gemeente daar. Oude meesters zat, maar jonge helden? Dat zijn die pionnen. Laat de Amerikaanse ambassade maar een plek zijn waar zij ‘iets laten gebeuren’ in plaats van vertonen.
Laat de anderen maar sjouwen met hun dames, hun lopers en hun torens. Wij bouwen aan een ander bord, vol pionnen die óns – het publiek – laten promoveren aan de overkant. Dát is de ware metamorfose.
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
