Woekeraars nemen Haagse duinen over: ‘Dweilen met de kraan open’
Maatregelen om de Haagse duinen beter te beschermen kunnen niet wachten, stelt de Ecologische Autoriteit. Woekerende grassen en bomen dreigen het Westduinpark over te nemen. “Het kan ineens snel gaan.”
“Hier heeft de vegetatie een verkeerde afslag genomen.” Bij een duinmeer langs de Laan van Poot grijpt Eric Wisse wat stengels duinriet beet. Het gele gras heeft de volledige oever overgenomen. Op de grond ligt een tapijt van afgestorven halmen. Her en der woekeren bramen en invasieve exoten, zoals de sneeuwbes. Geen mos of kruid komt er nog tussen. “Dit is bijna niet meer te doorbreken. Maaien heeft weinig zin. Zelfs grazende schapen kunnen dit niet redden.”
De beschermde natuur in het Westduinpark zit in de verdrukking. Het ongeoefende oog ziet het misschien niet, maar Wisse, vrijwillig duinbeheerder en verbonden aan Stichting Duinbehoud, neemt dagelijks waar hoe de natuur ten prooi valt aan vergrassing. Hij kent het gebied – dat hij liever de ‘Westduinen’ noemt, om de associatie met een park te vermijden – als zijn broekzak. “Ik heb de vergrassing sterk zien toenemen. Op een gegeven moment bereikt een gebied een kantelpunt en kan het ineens snel gaan.”
Achteruitgang duinen
Maatregelen om de Haagse duinen te beschermen kunnen niet wachten, stelde de Ecologische Autoriteit vorige week in een advies aan de provincie. Dit adviesorgaan is door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in het leven geroepen om te oordelen over de plannen van natuurbeheerders. In het Westduinpark en Wapendal is de natuur ‘waarschijnlijk’ achteruitgegaan en verdere verslechtering ligt op de loer, wat wettelijk verboden is. Hetzelfde geldt voor Solleveld en Kapittelduinen, ten zuiden van de stad.
De esdoorns wandelen als het ware het gebied in
Stikstof speelt hierin een sleutelrol. Door de overmatige uitstoot van landbouw, industrie, scheepvaart, verkeer en huishoudens hopen stikstofverbindingen zich op in de duinen. Die ‘verrijken’ de bodem, een verwarrende term, want voor de inheemse duinvegetatie betekent dit slecht nieuws. Veel beschermde duinplanten hebben baat bij een voedingsarme bodem. De zure, stikstofrijke grond werkt als krachtvoer voor alomtegenwoordige grassen, struiken en bomen, die de zeldzame kruiden en mossen verdringen. Een soortenrijk duin verwordt tot eenheidsworst.
“Kijk, dit heeft niets met duinvegetatie te maken.” Wisse houdt halt bij een esdoornbosje dat op een zuidhelling staat. Normaal is dit een eersterangs plaats voor zonnebadende duinplanten, maar die groeien er niet. Hij wijst naar de overkant van het pad, waar al de eerste esdoorns opduiken. “Ze wandelen als het ware het gebied in.” De woekeraars verdrijven niet alleen zeldzame vegetatie, maar hinderen ook de zandverstuiving, de motor van de duinvorming. Het kalkrijke zand dat over de zeereep waait, remt bovendien de bodemverzuring af.
Duinbeheerder Eric Wisse ziet de duinen snel vergrassen. (DHC/Laurien den Hertog)
Met een groep vrijwilligers poogt Wisse de uitwassen tegen te gaan. Ze snoeien en wieden, opdat de oorspronkelijke duinnatuur weer de kans krijgt tot wasdom te komen. Trots laat hij een mossig dalletje zien. “Dit gebied hebben we opengehouden, anders was dit esdoornbos geweest. We doen veel om de natuur robuuster te maken, maar het blijft dweilen met de kraan open.”
Kennistekort
Beheerder van het Westduinpark is de gemeente. Aan haar en de provincie de taak het tij te keren. Maar volgens de Ecologische Autoriteit schort het aan kennis. Zo is niet helder hoe zuur de bodem is, waar exoten zich precies ophouden en in hoeverre recreatie natuurherstel in de weg zit. De provincie is druk bezig met het volledige Westduinpark in een gedetailleerde digitale kaart te vangen, zegt een gemeentewoordvoerder. “Op deze manier proberen we precies te achterhalen waar we voldaan aan de doelstellingen, en waar niet.”
In de tussentijd dient er ook wat te gebeuren. Plannen om de stikstofdruk te verminderen zijn er wel, waarvan een grote milieuzone langs de kust het meest ambitieuze is. Al ligt dit voorstel politiek gevoelig.
Is het gek om te zeggen dat in het laatste restje duinen de natuur op één staat?
Langs het pad stuit Wisse op een kluitje duinsterretjes. Het mos verraadt dat de grond hier kalkrijk is, legt hij uit. “Dan weet je dat het zin heeft om de sneeuwbessen hier te verwijderen. De oorspronkelijke duinvegetatie krijgt dan weer een kans.” Duinbeheerders neigen weleens naar rigoureuze ingrepen, zoals een heel dennenbos kappen of een volledige bovenlaag afgraven (‘plaggen’). Soms kan het niet anders, weet Wisse. “Maar ik geef de voorkeur aan gerichte ingrepen, op plekken waar winst te behalen is.”
Als we aankomen in een duinvallei is de winterzon verdwenen. Een kille wind jaagt een sneeuwgordijn over de heuvels. Waarom al die moeite voor wat mos en kruiden? Wisse plukt een takje hondsdraf. “Dit groeit overal in Nederland, daar hebben we geen duinen voor nodig. Het is duizelingwekkend hoeveel soorten planten en insecten hier voorkomen. Den Haag is op duinen gebouwd. Daarvan is al zoveel verloren gegaan. Is het dan zo gek om te zeggen dat in het laatste restje duinen de natuur op één staat?”
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
