Theatermaker Sadettin Kirmiziyüz zwaait vader uit van Turkije naar Nederland
Theatermaker Sadettin Kirmiziyüz vertelt verhalen die klein zijn en tegelijk heel groot. In ‘Return of the King’ schakelt hij in meeslepende monologen tussen heden en verleden en maakt hij een epische reis van Turkije naar Nederland. En weer terug.
Toen de vader van theatermaker Sadettin Kirmiziyüz (Zutphen, 1982) op welgeteld de eerste de beste dag na zijn pensionering op het vliegtuig stapte en naar Turkije terugkeerde om er (weer) te wonen en te leven, knapte er even iets bij Sadettin. Zijn vader had, ook aan Sadettins broer en zus, volgehouden dat juist Nederland, waarheen hij in de jaren zestig geëmigreerd was, het beloofde land was. En dus nu opeens niet meer? Sadettin voelde zich met terugwerkende kracht een tikkeltje verraden, verdriet en boosheid streden om voorrang. “Nu is dat niet meer zo. Maar eerst dacht ik: híj heeft mij hier naartoe gesleept, ik zit met zíjn keuze opgescheept. Wat zullen we nou krijgen? Maar ik dacht ook: de soep wordt vast niet zo heet gegeten als ze wordt opgediend.”
Dat zijn vader terugkeerde, heeft meerdere redenen. “De veranderde politieke situatie in Nederland, die grimmiger geworden is, is er een van. Hij ging zich hier steeds minder thuis voelen. Maar ook – en dat vind ik typisch Nederlands – wilde hij zijn pensioen kunnen meenemen. De laatste 25 jaar heeft hij voor een rechtbank gewerkt en zo is het hem gelukt een goed pensioen op te bouwen, zó goed dat hij in Turkije als een koning kan leven. Dat gun ik hem van harte. Als ik nu zie hoe hij daar leeft, ben ik blij en supertrots op hem.”
Vijftig jaar geleden werd mijn vader hier met open armen ontvangen
In de jaren zeventig kwam zijn vader hierheen vanwege een ingewikkelde thuissituatie, legt Sadettin uit. “Eerst en vooral kwam hij met zijn eigen vader mee om te werken, dat het thuis slecht ging droeg bij aan die beslissing. Zo belandde hij opeens in een compleet andere wereld en tijd. Het ging er toen heel anders toe dan nu. Vijftig jaar geleden werd hij hier met open armen ontvangen, ook al ging dat vaak met handen en voeten. Hij maakte al snel vrienden en ook contacten met collega’s waren altijd hartelijk.”
Hij werkte in de auto-industrie, in de textiel, in ijzergieterijen, stond aan de lopende band en was vuilnisman, van alles. Aanvankelijk wilde zijn vader nooit meer weg uit Nederland. In de beginjaren ging hij dan ook niet vaak terug naar zijn geboorteland. “Ook doordat je er met de trein altijd lang over deed. En ook toen hij zich eindelijk een auto kon permitteren, was het nog altijd afzien geblazen. Maar na verloop van tijd ging hij wel vaker terug, omdat het veel gemakkelijker werd om te vliegen. Ik zeg zelf altijd: als ik nu besluit om naar hem toe te gaan, dan kan ik nog vanavond met hem aan tafel. Hij, of beter: wij, gingen dan tijdens vakanties altijd op familiebezoek in Bursa. Daar woont hij nu, ten zuiden van Istanboel, aan de overzijde van de Zee van Marmara, in het Aziatische gedeelte van West-Turkije, maar niet ver van Europa. Zijn moeder en een jongere broer van hem wonen daar ook. Hij heeft het er enorm naar zijn zin en is er gelukkig.”
Voorstelling
De voorbije vijftien jaar heeft Sadettin Kirmiziyüz (‘over een jaar of tien spreekt iedereen in Nederland achternamen zoals de mijne vloeiend uit’) het hedendaags maatschappelijke weten te combineren met het persoonlijke, maar ook met humor en voorliefde voor zelfrelativering. Hij put daarbij graag uit eigen levenservaringen en raakt zo onderwerpen aan die raken aan identiteit, migratie, discriminatie, politiek en geschiedenis, van zowel Nederland als de wereld. Hij vertelt verhalen die klein zijn en tegelijk heel groot. Zijn meeslepende monologen zijn veelal omgeven door (live)muziek.
Wervingsovereenkomst Nederland-Turkije
Op 19 augustus 1964 ondertekenden Nederland en Turkije een wervingsovereenkomst. Het is dus ruim zestig jaar geleden dat de Turkse arbeidsmigratie naar Nederland op gang kwam om te werken, maar bijvoorbeeld ook om te studeren, of voor de liefde. Sadettin Kirmiziyüz: “Goed dat eraan gedacht is, het kan nooit genoeg aandacht krijgen. Maar het had zomaar ook helemaal niet herdacht kunnen zijn.”
Met de titel ‘Return of the King’ verwijst Sadettin tersluiks naar ‘Lord of the Rings’. “Behalve over een ring die vernietigd moet worden, gaat dat verhaal over een koning die op zijn rechtmatige plek terugkeert. Maar ook inhoudelijk in het verband van deze voorstelling vind ik het een gave titel.”
In de voorstelling, geregisseerd door Casper Vandeputte, onderneemt Sadettin met zijn vader de (denkbeeldige) autoreis annex verhuizing naar Bursa. In werkelijkheid heeft hij met zijn broer zijn vader uitgezwaaid op vliegveld Eindhoven. “Bij de gate keek hij nog één keer om, zo van: ik ga écht weg.”
‘Return of the King’, Sadettin K., woensdag 29 januari, 20.15 uur, Theater Dakota. Meer informatie: www.theaterdakota.nl