Sjaak Bral: ‘Nu de politiek zelf een grap is, word ik serieus’
Natuurlijk, hij blijft de man van de snelle Haagse humor. Maar cabaretier Sjaak Bral maakt ruimte voor stilte en verdieping in zijn oudejaarsconference ‘Vaarwel 2023’. Een interview.
Hij is, afgaande op zijn columns in AD Haagsche Courant, vaak in een koffiehuis aan de Bezuidenhoutseweg om te praten met ‘ome Ed’. Maar afspreken doet hij meestal in Bodega De Posthoorn, in het hart van de stad. Sjaak Bral (60) bestelt koffie en twee porties rendang om mee te nemen, want veel tijd om te koken heeft de boomlange cabaretier niet, zo midden in het conference-seizoen. Op het programma staan nog optredens met ‘Vaarwel 2023’ in Rijswijk en Delft en dan acht keer achter elkaar een thuiswedstrijd in Diligentia. Maar hij was al een tijdje met de show aan het ‘try-outen’ in de provincie.
En dan wordt het 22 november…
“Ik zat natuurlijk te wachten op de verkiezingen. En ik wist wel dat er iets ging gebeuren – ik kom niet uit een ei – maar ik had niet verwacht dat de PVV zó groot zou worden. Maar je moet wel onder een steen hebben geleefd als je niet in de gaten had dat de mensen het echt spuug- en spuugzat zijn. Links heeft het alleen maar over warmtepompen en zonnecollectoren, terwijl er mensen zijn die maar vijf tientjes hebben om de week door te komen. En dan halen ze Frans Timmermans uit Brussel. Aimabele man, gedreven politicus, maar voor velen de verpersoonlijking van het kwaad. Zo’n man wordt gefileerd door Geert Wilders. Dat kon je zien aankomen. Havermelk is slecht voor je hersenen.”
Je rijdt niet elektrisch, merk ik.
“Elektrisch rijden is net zoiets als diarree hebben: je vraagt je de hele tijd af of je je huis nog haalt.”
En hoe nu verder in Den Haag?
“Nu zitten we met de gebakken peren en krijgen we misschien wel een knetterrechts kabinet. Want die Pieter Omtzigt is ook een eng rechts mannetje. Maar dat zal allemaal niet lang duren. April volgend jaar weer verkiezingen, schat ik. De PVV heeft helemaal geen mensen om mee te gaan regeren. Die Kamerleden zijn overal vandaan getrokken. Heb je die ene man gezien met dat gekke haar? Die dacht dat dat ie ‘veilig’ was door zijn lage plek op de lijst. Die wilde helemaal niet! Gaan we nog een hoop plezier aan beleven. LPF-taferelen.”
Het mededogen is een beetje weg uit de samenleving
Dus je smult hiervan?
“Ja en nee. De politiek is een soort pendule. Als het allemaal serieus is in het andere Den Haag, moet ik daar grappen over maken. Maar nu is de politiek zelf een grap. Dan moet ik daar iets serieus over zeggen. Als politici zelf een grap zijn, hoe moet ik daar dan nog overheen komen? De nummer 3 van de PVV is de poffertjeskoningin van Bergen op Zoom. Wat moet ik daarmee?”
Alle ballen op Wilders?
“Nou, ik zal je zeggen dat het moeilijk wordt om de grote leider belachelijk te maken. Merkte ik onlangs in Hoorn. De sfeer in de zaal was echt: we hebben nu koning Geert en die moet het gaan doen. Dat hoorde je laatst ook in Kijkduin. Er waren daar mensen die zeiden: ‘Er kan hier helemaal geen asielopvang komen want Geert Wilders heeft de verkiezingen gewonnen.’ Dat is het niveau. Onverteerbaar eigenlijk dat Barbie (voormalig tv-ster uit Duindorp, red.) hetzelfde stemrecht heeft als ik.”
Dus geen Geert-grappen meer?
“Tuurlijk wel. Ik kan ermee omgaan. Jaren geleden noemde ik hem de ‘Grote Blonde Smurf’, één leider, één volk. Ik werd meteen bedreigd. Kon ik met politiebegeleiding naar huis. Dat volk heeft geen zelfspot, geen humor. Doe je niets aan.”
Dus we gaan wel wat horen over Wilders op Kijkduin?
“Nee, daar is wel genoeg over gezegd. Ik heb daar een column over geschreven. Daarom wilden ze me hebben in de talkshow Op1. Maar dat heb ik niet gedaan.”
Waarom niet?
“Ik word geregeld gebeld uit Hilversum. Het komt er altijd op neer dat je je eigen stad moet gaan afzeiken. Doe ik niet. Bovendien is het ook nog vaak zo dat ze dan twee uur van tevoren bellen met: ‘We hebben toch iemand anders gevonden.’ Miranda van Kralingen (zangeres, red.) zat al een keer in de schmink, maar toen ging Jeroen Dijsselbloem voor. Ze werd afgeserveerd omdat de PvdA even iets wilde zeggen in dat programma. Ik heb nu een standaardtekstje dat ik ze app. Het gaat altijd over iets negatiefs, staat daarin. ‘Daar pas ik voor. Ik ben een vrolijk jongetje’ volgt dan.”
En Rutte?
“Die laat ik door de zijdeur afgaan. We kunnen nu de balans opmaken van dertien jaar Rutte. We zijn er niet beter op geworden. Maar nu zit er dat meisje met die kalverogen. Dat is surrogaat en dat kun je Rutte wel verwijten. Hij heeft aan zijn stutten getrokken en het land ontredderd achtergelaten. Er ontstond een vacuüm en daar is Wilders heel behendig in gesprongen. Hij zegt: ik zet dingen in de ijskast. Nou, ik zet dingen in de ijskast om ze er weer uit te halen.”
Je wordt somber.
“Nee, het wordt lachen, gieren, brullen. Maar het land schiet er niets mee op. Die spreidingswet gaat er niet komen. Maar Ter Apel, man! Ze zitten daar met duizenden in een veel te kleine opvang. Nu moeten buurgemeenten bijspringen en dat allemaal in Groningen. Daar hebben we eerst het gas uit getrokken en nu sturen we de asielzoekers ernaartoe. Zoals het nu gaat, kan het gewoon niet. Je moet dit met elkaar oplossen. Ik snap niet dat er gemeentes zijn die gewoon weigeren mee te werken. Het mededogen is een beetje weg uit de samenleving.”
Is een komiek niet vaak eigenlijk een somber mens?
“Dat is zeker zo. André van Duin bijvoorbeeld is geen lachebekje van zichzelf. Geldt voor mij ook wel een beetje. In de shows die ik met poppenspeler Fred Delfgaauw heb gedaan, was hij de serieuze artiest en ik de grappenmaker. Maar na afloop aan de bar was het precies andersom. Het valt wel mee met mij, maar ik ga niet schuddebuikend van het lachen door het leven. Daarvoor zie ik te veel ellende.”
Nou, ik zet dingen in de ijskast om ze er weer uit te halen
Je hebt een reputatie als man van de Haagse humor en snelle grappen. Gaat dat dan niet vervelen?
“Ik kom uit de stand-up comedy. Telkens tien minuten scoren en lachen. Maar op een gegeven moment wilde ik meer. Ja, het publiek moet lachen, maar ik wil ze ook een keer stil krijgen. Ik heb meer te melden. De optredens met Fred Delfgaauw waren van een literair niveau. Daar heb ik van geleerd. Ik ben liedjes gaan schrijven en die maken mijn voorstellingen tot een prettig landschap om doorheen te lopen, al zeg ik het zelf. Alleen maar een achtbaan schiet niet op.”
Sjaak Bral is een echte Hagenees. Is Marcel van der Heijden, zoals je echt heet, dat ook?
“Ik kom uit een middenklasse-gezin, als je daarop doelt. Mijn vader was bij de marechaussee. Ik heb op het Aloysius College gezeten. Laatste staartje van het tijdperk van de paters nog meegekregen. Die waren aardig. Maar bij de gewone leraren, daar zaten wel een paar etters bij. Ik heb een keer het nieuwe computerlokaal onder de rook gezet met een rookbom. Alarm af, iedereen naar buiten. Moest ik bij pater Hoogma komen, de conrector. ‘Wat heb je nou weer gedaan?’ zei die dan, om vervolgens met de hand over zijn hart te strijken. Mooi tijd, hoor!”
Bral heeft zich na het overlijden van tekenaar Marnix Rueb opgeworpen als een soort hoeder van diens erfenis en meer in het bijzonder van de stripfiguur Haagse Harry. In april komt er een tentoonstelling over Harry in het Haags Historisch Museum. Bral treedt dan op als gastconservator.
“Het wordt de zomerexpositie. Erg leuk en ook een eer om te doen. Ik heb veel materiaal en ik kende Marnix natuurlijk goed. Ook de betekenis van Harry voor de samenleving komt aan de orde. Veel Hagenaars voelen een band met zijn beeld op de Grote Markt. In de zomer laten zich daar vierhonderd mensen per dag fotograferen. Dus Harry verdient wel een tentoonstelling.”
Je bent nu zestig. Denk je al aan stoppen?
“Nee. Ik ga door zolang ikzelf en het publiek het leuk vinden. En als het straks nog mag van de Grote Blonde Leider.”
Sjaak Bral, Oudejaarsconference ‘Vaarwel 2023’, vrijdag 29 en zaterdag 30 december, 19.00 en 21.30 uur, zondag 31 december, 14.30 en 19.00 uur, Theater Diligentia. Omroep West zendt ‘Vaarwel 2023’ op 31 december integraal uit.