RECENSIE: Roman ‘Al mijn vaders’ subtiel op de planken

Het lijkt in de theaterbewerking van de roman ‘Al mijn vaders’ te gaan over vooroordelen tegen Oost-Europese vrouwen. Maar dat is schijn, bleek zondagavond in het Theater aan het Spui bij wat achteraf de laatste theatervoorstelling in Den Haag zou zijn vóór de nieuwe lockdown. In de versie die auteur en columnist Mira Feticu nu voor het voetlicht bracht, is eerder de traditionele westerse man en zijn verhouding tot ‘de vrouw’ in het algemeen het thema.

Feticu stond alleen op het toneel. Zij speelde de rol van Myra uit het boek en die naam is niet voor niets vrijwel identiek aan die van haarzelf. Dit is een autobiografisch verhaal. De man is alleen een stem. Een mooie, professionele stem, namelijk die van acteur Hans Dagelet. Hij vertolkt de rol van het hoofd van een literaire vakgroep aan een universiteit en hij geeft de uit Roemenië afkomstige schrijfster Myra een kans. “Ik wilde haar alleen maar helpen,” luidt zijn wanhopige verontschuldiging.

Een tirade

Valt er iets te verontschuldigen dan? Ja, want hij voelt zich tot Myra aangetrokken. Raakt haar aan, kust haar en zou nog meer gewild hebben. Zij barst terugblikkend los in een tirade over het vooroordeel van de westerse man tegen Oost-Europese vrouwen (de heftigste passage uit het boek). Strekking:  ze zijn willig en goed in seks. Maar uit de verdere uitleg van de man blijkt dat hij zichzelf vooral ziet als vaderfiguur, die zich over een kwetsbare vrouw wil ontfermen. Dit had dus net zo goed met een Nederlandse ondergeschikte gebeurd kunnen zijn. Een prachtig staaltje van goed- en mooipraterij van een ontwikkelde man. Maar ja, een man.

Het verhaal van Feticu past naadloos bij de Me Too-bewustwording van deze tijd. Voor zover dat nog nodig was, opent zij mannen de ogen. Wanneer er een gezagsverhouding is, zijn intimiteiten eigenlijk per definitie uit den boze. Te snel wordt het misbruik. Wat instemming lijkt, is vaak onder meer of  minder sterke geestelijke dwang verkregen.

Problematische voorgeschiedenis

De totstandkoming van de theaterversie van ‘Al mijn vaders’ was problematisch. Aanvankelijk zou Feticu het stuk samen met Bob Schwarze brengen in Branoul. Daar is ook een proefversie gespeeld. Maar er ontstond onenigheid. Misschien ook niet verwonderlijk als de hoofdrolspeelster zelf de auteur is van het stuk. Vervolgens zou Feticu het stuk spelen met Roeland Radier. Maar ‘durfde niet’ uiteindelijk, zoals Feticu het zonder zijn naam te noemen omschreef in een inleidend woordje.

Bob Schwarze en Mira Feticu bij een eerdere versie van ‘Al mijn vaders’. | Foto: DHC/Luka Valkenburgh

Het werd dus Hans Dagelet. Of beter, zijn stem. Waaróm die keus is gemaakt (voor alleen de stem dus) wordt niet direct duidelijk, of het moest zijn dat Feticu wil aangeven dat het toch vooral om de vrouw gaat. Lijfelijk verschijnen zou voor de man te veel eer zijn. Hij zit in de beklaagdenbank. Nee wacht, hij brandt al in de hel, het inferno uit Dante’s ‘Divina Comedia’. Dat boek is Myra/Mira’s grote geestelijke houvast. Het zal duidelijk zijn, bij Feticu zijn de kleuren altijd fel en stijgt de temperatuur al snel naar Danteske waarden.

Ranzige geilaard

En toch is het stuk nu subtieler dan de vroegere proefversie met Bob Schwarze. Deze zette een ranzige geilaard neer, die begerig kijkend om Myra heen cirkelde. Maar de foute man van Dagelet is er een met meer dimensies. Hij klinkt aanvankelijk als de redelijkheid zelve. Zijn gedrag is dat niet, maar dat weigert hij in te zien. Want hij wilde toch alleen maar helpen?  Maar Myra ging haar eigen weg en hem rest de hel. Niet die van Dante, maar die van een vreugdeloos en verdord huwelijk.

De theaters zijn dus dicht nu. Nieuwe voorstellingen van ‘Al mijn vaders’ waren sowieso nog niet gepland. Maar het stuk verdient het wel om vaker te worden gespeeld. Misschien iets voor na het vagevuur van de harde lockdown.

‘Al mijn vaders’, door Mira Feticu, gezien zondag 13 december, Theater aan het Spui.