Acteur en performer Vanja Rukavina maakt solovoorstelling over taal
Taal. Geboren uit noodzaak – om elkaar beter te begrijpen. Vanja Rukavina, geboren acteur en performer, heeft vijf talen in de pocket. In zijn soloperformance ‘Language’ stelt hij ‘taal’ centraal. Als brug tussen culturen, maar ook als barrière.
‘Als in Bergen bergen bergen bergen bergen bergen, bergen bergen bergen bergen bergen.’ De (on)zin is bedacht door cabaretier en geboren taalfetisjist Kees Torn: Als in Bergen (plaats) bergen (een boel) bergen (heuvels) bergen (een boel) bergen (heuvels) bergen (werkwoord), bergen (werkwoord) bergen (een boel) bergen (heuvels) bergen (een boel) bergen (heuvels).
Gezellig. Typisch Nederlands begrip. Bijna niet te vertalen, naar het schijnt. Net als spruitjeslucht, Torentjesoverleg, klootjesvolk, Bollenstreek, grachtengordel en poldermodel.
“Als je elkaars taal niet spreekt, is het makkelijk: je verstaat elkaar niet. Punt,” legt Vanja Rukavina uit, die een soloperformance ‘Language’ brengt. “Maar als je wel kennis hebt van een andere taal, dan wordt het pas echt moeilijk want je treedt dan ook een andere leefwereld binnen, en daarmee vaak een andere manier van doen. En daar hangt vaak weer een andere manier van denken mee samen.” Taal als filosofisch venster op de wereld.
Foto: Bowie Verschuuren
Rukavina (1989) is wat je noemt een ‘wereldburger’. Geboren in wat Joegoslavië werd genoemd, vluchtte hij in 1992 op zijn derde onder de vleugels van zijn familie naar Nederland. Nu is hij een gevierd performer en acteur. De rol van Damir in ‘The Nation’ bij Het Nationale Theater leidde hem verleden jaar tot een Arlecchino voor beste bijdragende mannelijke rol. Ook werelds: tot voor kort reisde hij samen met de Haagse videokunstenaar Karel van Laere de aardbol rond met de blitse dance-performance ‘Bokko’. En hij heeft een Zuid-Koreaanse vriendin aan zijn zijde.
Talenschat van Vanja Rukavina
Tot zijn talenschat behoren naast het Nederlands en het Engels als zijn ‘lingua franca’, ook het Japans, geboren uit eigen interesse. “In tegenstelling tot de 26 letters van ons alfabet moet je daar twee- tot drieduizend tekens uit je hoofd kennen. Die tekens kun je ook nog eens op verschillende manieren lezen. Ik repeteer er al acht jaar dag in dag minimaal een stuk of twintig. Spreken lukt al heel aardig.”
Door een nieuwe taal te leren kijk je weer als nieuw tegen allerlei dingen aan.
Daarnaast breekt hij sinds een jaar zijn tong op het Koreaans. En het Servisch/Kroatisch/Bosnisch kent hij natuurlijk als het binnenste van zijn broekzak. “De verschillen tussen die drie laatste talen zijn minimaal,” vertelt hij, “zoiets als tussen het Vlaams en het Nederlands. Op sigarettenpakjes staat in drie talen de waarschuwing vermeld dat roken ongezond voor je is. Maar eigenlijk staat er dus drie keer precies hetzelfde!”
Nieuwe bril
“Hoe kun je een andere cultuur begrijpen?”, vraagt hij zichzelf hardop af. “Door de taal van die cultuur te leren. Dan zie je dat iedere taal eigen kenmerken heeft. Op hun beurt leggen die kenmerken cultuurspecifieke, eigen denkwijzen bloot. Door een andere taal te leren spreken krijg je een andere bril op je neus, en kun je uit de bubbel stappen die samenhangt met een taal. Door een nieuwe taal te leren kijk je weer als nieuw tegen allerlei dingen aan.”
‘Language’ omschrijft hij als een performance. Die start hij in de vorm van een ‘TedTalk’. Langzaam verandert zijn speech in een kringgesprek tussen performer, licht, projecties en boventitels. “Samen nemen ze gaandeweg de vorm van een personage aan. Ten slotte krijgt de taal van dans en beweging de overhand.” Taal, het vertalen en de sociologische werking van taal staan niettemin centraal. “Het wordt geen stand-upcomedy of cabaret, maar er valt zeker ook wel wat te lachen.”
“Als acteur heb ik meestal een dienende rol, een regisseur bepaalt. Ik heb altijd de innerlijke drang gevoeld om ook mijn eigen verhaal te vertellen, zoals ik dat al eerder deed met ‘The Rukavina Method’ en ‘Bokko’. Ik sta niet allereerst bekend als regisseur of maker. Gelukkig biedt Het Nationale Theater me de kans dit project te doen. Maar ik zal altijd blijven acteren.”
Vanja Rukavina, ‘Language’, woensdag 16 t/m zaterdag 19 januari, Zaal 3. Meer informatie: www.zaal3.nl
