Monumentale schilderijen van Mohammed Sami tonen onbetrouwbaarheid van herinneringen
Mohammed Sami praat liever over zijn werk als kunstenaar dan over zijn vlucht uit Irak. Hij schildert zijn herinneringen, maar realiseert zich dat die gekleurd zijn.
‘Bij het schilderen ben ik meer geïnteresseerd in het geluid van de kogel dan in de kogel zelf.’ Dat is het motto van kunstenaar Mohammed Sami (1984), die in Irak geboren is en nu in Londen woont en werkt. In KM21 is zijn eerste Nederlandse solotentoonstelling te zien met de titel ‘Fire Exit’. Zijn schilderijen met voorwerpen, meubelen en landschappen uit zijn jeugd in Bagdad – dat toen nog onder de dictatuur van Saddam Hoessein gebukt ging – gaan over zijn herinneringen. Sami wil de onbetrouwbaarheid van het geheugen, dat altijd door persoonlijke interpretaties wordt beïnvloed, aantonen. Hij schildert niet meer dan nodig is; het draait vaak om wat er niet te zien is. Hij erkent dat zijn herinneringen niet allemaal meer helder zijn, het is niet duidelijk meer wat er zich in werkelijkheid heeft afgespeeld. Wat komt uit zijn fantasie en wat is waar?
Op 23-jarige leeftijd vluchtte Sami naar Zweden. Zijn schilderijen gaan over zijn persoonlijke ervaringen. De titel is de enige informatie die je krijgt. In zijn monumentale, raadselachtige en suggestieve werk laat de kunstenaar zien hoe kwetsbaar het geheugen kan zijn. Er staan nooit menselijke figuren op zijn schilderijen, toch is hun aanwezigheid altijd voelbaar, een gevoel van ontheemding bekruipt je. De toeschouwer wordt gedwongen om zelf verklaringen te zoeken voor wat er te zien of juist niet te zien is.
Poëzie
Sami volgde zijn opleiding aan het Institute of Fine Arts in Bagdad en werd in Irak als kind al als een groot talent erkend. Hij leerde schilderen op de klassieke manier, een techniek waar hij later, toen hij les kreeg aan de Belfast School of Art in Noord-Ierland, weer van af moest komen. In 2018 haalde hij een masterdiploma in beeldende kunsten aan Goldsmiths College in Londen.
Het schilderij ademt poëzie, maar laat ook een immense verlatenheid zien
Het is een verademing om werk te bekijken van een hedendaagse kunstenaar die weet wat schilderen is en met kleuren en de textuur van verf kan omgaan. Zo iemand is Mohammed Sami. In een interview met NRC van 9 april vertelt hij dat hij verwantschap voelt met de schilders van Barbizon, die in de negentiende eeuw hun persoonlijke indrukken van de natuur en het buitenleven op het doek wilden zetten en niet geïnteresseerd waren in een exacte weergave van wat ze zagen. Het is een van de redenen dat hij zich thuis voelt in het Kunstmuseum, waar werk van schilders van de Haagse School te zien is, die zich op hun beurt net zo verwant voelden met de Franse schilders.
Vluchtroute
Op het schitterende doek ‘Your place waiting you’ schilderde hij vormen onder witte lakens voor een donkere achtergrond. Als meubilair in een huis waaruit de bewoners zijn vertrokken. Aan de rand van het werk is nog net de hoek van een tafel te zien. Als een virtuoos heeft Sami kleur en licht op de lakens aangebracht met toetsen blauw, grijs, wit en violet. Het schilderij ademt poëzie, maar laat ook een immense verlatenheid zien.
Het werk lijkt te verwijzen naar de behoefte aan een vluchtroute uit verleden en heden
Het werk ‘Fire exit’, een monumentaal schilderij van zes meter breed, is speciaal voor de gelijknamige tentoonstelling gemaakt. Het laat een donkere, dreigende wolkenmassa zien, drijvend in een kobaltblauwe lucht. Het lijkt of er neonlichten in het schilderij weerkaatsen die een richting aangeven, samen met een piepklein groen bordje met ‘nooduitgang’. Toch zijn de reflecties ín het werk geschilderd. Boven het bordje is een subtiel groen vlekje te zien, het enige groen in het overwegend blauwe doek. Het werk lijkt te verwijzen naar de behoefte aan een vluchtroute uit verleden en heden, uit een wereld die in brand staat. Een weg die Sami vond met zijn vlucht in 2007 naar Zweden, waar hij in een vluchtelingenkamp zat. Het schilderij refereert daarmee aan zowel zijn persoonlijke ervaring als aan universele gevoelens van melancholie, rouw, verlangen en ontheemding. Maar nooit kun je zeker weten waar het over gaat.
Prijs
Sami is onlangs genomineerd voor de Turner Prize, een van ’s werelds bekendste prijzen voor beeldende kunst met als doel het publieke debat over nieuwe ontwikkelingen in de hedendaagse Britse kunst te stimuleren. De prijs is vernoemd naar de schilder William Turner (1775-1851). Sami werd genomineerd voor zijn solotentoonstelling ‘After the Storm’ in Blenheim Palace, Oxfordshire.
Op zaterdag 17 mei gaat curator Yasmijn Jarram in KM21 in gesprek met Mohammed Sami over zijn werk. Het is een bijzondere gelegenheid, omdat de kunstenaar zich bijna nooit laat interviewen. Hij praat niet graag over zijn vlucht uit Irak, hij praat liever over zijn kunstenaarschap.
Mohammed Sami, ‘Fire Exit, te zien tot en met zondag 29 juni, KM21. Meer informatie: www.kunstmuseum.nl
