Orgel van de Badkapel zingt en dreunt als nooit tevoren

Organist Bert Mooiman krijgt er geen genoeg van. Terwijl het late herfstlicht de kerk spaarzaam verlicht, laat hij horen hoe mooi en krachtig het orgel van de Nieuwe Badkapel nu klinkt. Een diepe, bronzen klank vult de kerk. “Hoor eens hoe mooi die prestant 16-voet is! Heel mooi om de gemeentezang te begeleiden, maar ook voor concerten.”

Een prestant is een orgelstem bestaande uit een reeks pijpen (register) met de klank van een hoorn; de aanduiding 16-voet slaat op de lengte van de langste pijp. Daarmee zitten we meteen vol in wonderlijke wereld van de pijporgels, die een geheel eigen jargon kent. Ook Mooiman bedient zich ervan. Termen als ‘winddruk’, ‘mensuur’, ‘zwelwerk’, ‘hoofdwerk’ en ‘rugpositief’ zijn niet van de lucht. “Allemaal orgeltechniek,” lacht de organist, “voor de kerk- en concertganger telt vooral dat het orgel goed klinkt. En voor mij ook natuurlijk.”

Technisch liep orgel op laatste benen

De fraaie Nieuwe Badkapel aan de Nieuwe Parklaan, voltooid in 1916, is van oorsprong de protestantse kerk van Scheveningen-Bad. Het is een groot gebouw, opgetrokken in een Berlagiaanse stijl, dat nog volledig in de originele staat verkeert. Recht boven de imposante, houten preekstoel rijst het orgelfront op, alles zorgvuldig als één, bijna theatrale eenheid ontworpen. Het orgel zelf werd geleverd door de Friese firma Van Dam. Het zag er altijd al goed uit, maar dat was toch uiterlijke schijn.

Technisch liep het orgel op zijn laatste benen. En eigenlijk is het ook van het begin af aan te klein geweest om de grote kerkruimte overtuigend te vullen, laat staan dat het opgewassen was tegen de ‘Toccata en Fuga in D’ van Bach of de ‘Chorales’ van César Franck. Daarom is mede op advies van Jos Laus, scheidend organist van de Parkstraatkerk en orgelexpert, besloten tot een grote renovatie én uitbreiding van het instrument.

Gezicht op de preekstoel en het orgel.

De kosten beliepen ruim drie ton. Is dat niet wat veel in een tijd waarin kerken minder te besteden hebben dan vroeger? Mooiman: “Een orgel is een groot en ingewikkeld instrument, dus als je gaat restaureren is dat duur. Maar het is een weloverwogen keuze geweest van een kerkgemeente waar muziek een grote rol speelt. Het geld komt van verschillende fondsen, van een aantal donateurs uit de eigen gelederen en van acties, zoals die waarbij je een orgelpijp kon adopteren.”

Een duurzaam project

De firma Slooff Orgelbouw uit Gouderak heeft het werk in een kleine twee jaar uitgevoerd. De complete kas (zonder t) van het orgel is groter gemaakt. Bekabeling is vernieuwd en de luchttoevoer (‘winddruk’) verbeterd. Het aantal registers is van 31 naar 44 uitgebreid. Er is een nieuw speeltafel geplaatst met ingebouwde computer, zodat bijvoorbeeld de combinatie van registers voor bepaalde stukken in het geheugen kan worden geplaatst en er dus niet iemand  tijdens het spelen allerlei knoppen hoeft in te drukken. “Wat bijzonder is,” vertelt Mooiman, “is dat het project heel duurzaam is uitgevoerd. Er is veel bestaand pijpwerk gebruikt dat nog beschikbaar was van gedemonteerde orgels. De nieuwe speeltafel is niet nieuw, maar komt ook van een ander orgel. Ook van belang is dat ongelukkige ingrepen uit het verleden ongedaan zijn gemaakt. Het orgel heeft nu weer de romantische, volle klank die het had toen  bouwer Van Dam het voltooide.”

De organist laat op verzoek nog even wat horen: een fragment uit de vermaarde ‘Toccata’ van de meester Widor, een spektakelstuk uit de Franse orgelschool. Feestelijke klanken vullen de intussen donkere kerk. “Ik kan niet meer stoppen met spelen,” roept Mooiman boven de sonore klanken uit.

• Het vernieuwde Van Dam-orgel van de Nieuwe Badkapel wordt op zondag 7 november tijdens de ochtenddienst (10.00 uur) in gebruik genomen. ’s Middags is er een klein concert (15.00 uur) dat vrij toegankelijk is, maar waarvoor wel aanmelding is vereist: info@nieuwebadkapel.nl

Wilt u meer Haags nieuws lezen? Koop dan de krant Den Haag Centraal bij een van onze verkooppunten. Of neem een (proef)abonnement.