Mauritshuis biedt geurboxen aan bij tentoonstelling

Museum het Mauritshuis doet een bijzondere poging om in elk geval voorlopig toch een vorm van bezoek aan zijn nieuwste tentoonstelling mogelijk te maken. ‘Vervlogen – geuren in kleuren’ is opgezet om tegelijk te bekijken en te ruiken. Bij zeventiende-eeuwse schilderijen zijn geurdispensers geplaatst. Dat maakt het mogelijk om bijvoorbeeld de stank van de Amsterdamse gracht te ruiken, of de geur van een parfumhouder, of ‘pomander’.

De tentoonstelling werd eind februari geopend in de hoop dat het einde van de lockdown in zicht was. Nu duidelijk is dat het nog wel even gaat duren is een ‘geurbox’ bedacht. Die kan voor twintig euro worden besteld om te hanteren bij een digitale rondleiding over de tentoonstelling. Presentator is culinair journalist Joël Broekaert (o.a. NRC). Hij interviewt conservator Ariane van Suchtelen, die de expositie samenstelde. “Zij vertelt over kunst en geuren in de zeventiende eeuw, de vervlogen geurenwereld van toen. Wat rook je als je je huis uitliep? Wat was de relatie tussen geur, gezondheid en persoonlijke hygiëne? En verschilt de beleving van toen met die van nu?” vertelt Boris de Munnick, woordvoerder van het museum.

De box met vier historische geuren. | Foto: Mauritshuis

Geur 1, een winterparfum

Rijke dames droegen soms een pomander bij zich, een bolvormig mode-accessoire, vaak gemaakt zilver. Daarin werden aromatische mengsels gestopt, die bescherming zouden bieden tegen ziekmakende geuren. vooral belangrijk tijdens een pestuitbraak. Uit de toelichting: ‘Je ruikt verschillende harssoorten, muskus, civet, kruidnagel, lavendel, cypres, iriswortel en ambergrijs. En ten slotte een gedroogde gom, tragant, opgelost in aquavit en rozenwater’. Op de tentoonstelling zijn echte pomanders te zien en pomanders op schilderijen.

Geur 2, de stank van gracht

De Hollandse grachten stonken, want de huizen loosden erop. Bovendien stonden er soms openbare toiletten op de kades, zoals is te zien op een schilderij van Jan van der Heyden van de Oudezijds Voorburgwal in Amsterdam. Uit de toelichting: ‘Je ruikt de inhoud van wc’s en riolen, slachtafval, visafval, rottende groenten, paardenmest, afgedankt hooi en de lucht van giftige reststoffen van vervuilende nijverheid, zoals de leerlooierij en textielproductie’.

Geur 3, een kruidenierswinkel

Bij de kruidenier kochten de mensen etenswaren, kruiden, koffie, thee, suiker en specerijen. In de winkel op een schilderij van Willem van Mieris staan de dozen met kruidnagel, foelie en nootmuskaat in de schappen. De namen van de producten staan op de dozen. Uit de toelichting: ‘Je ruikt de geur van deze kruidenierswinkel: een mélange de specerijen kruidnagel, foelie en nootmuskaat’.

Geur 4, de stank van bleekvelden

Net gewassen lakens ruiken fris. Maar niet in de zeventiende eeuw, toen ze op de bleekvelden lagen. Het linnen werd gebleekt tijdens een arbeidsintensief proces waarbij het werd geloogd (gekookt in een bijtend mengsel van water en as), gewassen in melkzuur, geblauwd met gemalen kobalt, gespoeld met vers duinwater en in de zon te bleken gelegd. Jacob van Ruisdael schilderde bleekvelden in de buurt van Haarlem, met de stad op de achtergrond. Uit de toelichting: ‘Je ruikt een mengsel van alle genoemde ingrediënten, vermengd met de lucht van gras en textiel’.

Jacob van Ruisdael, Bleekvelden bij Haarlem. | Foto: Mauritshuis

De geurpompjes in de box zijn droge lucht-verstuivers (dry air scenters), die langdurig kunnen worden gebruikt. De geuren zijn gemaakt door IFF (International Flavors and Fragrances), deels op basis van zeventiende-eeuwse recepten.

De geurbox, die in kleinere vorm al werd gebruikt bij de perspresentatie in februari, is een origineel idee. Maar het is te hopen dat de musea binnen afzienbare tijd weer opengaan, want de schilderijen komen in het echt nu eenmaal veel beter tot hun recht dan op een scherm. Bovendien zijn er op zaal maar liefst acht geuren op te snuiven.

‘VERVLOGEN – geuren in kleuren’, t/m 29 augustus, Mauritshuis;  de geurbox is hier te bestellen.