Liefde smelt ijs: ‘Frozen’ als musical in Circustheater
Erik van Muiswinkel vertaalde de dialoog- en zangteksten voor de Nederlandse versie van de Amerikaanse musical ‘Frozen’. Eerder deed hij iets soortgelijks voor de musical ‘Aladdin’. “Ik had meteen oren naar de klus.”
‘Frozen’ draait om de prinsessenzussen Anna en Elsa. Nadat Elsa met haar magische krachten Arendelle ongewild omtovert tot een winters rijk, slaat ze op de vlucht. Om de zomer in Arendelle terug te brengen en zo het koninkrijk te redden, gaat Anna op zoek naar haar zus. Daardoor bloeit ook de zusterband weer op.
Eind goed, al goed. Natuurlijk. Hoe kan het ook anders: het is Disney. Kaskraker nummer een ‘Frozen’ uit 2013 bracht voor de Walt Disney Animation Studios tot nu toe meer dan 1,28 miljard dollar in het geldlaatje en won 48 prijzen, waaronder Oscars voor beste animatiefilm en beste originele nummer, en kreeg een Golden Globe voor beste animatiefilm. Het nummer ‘Let it go’ werd wereldwijd een hit en afbeeldingen van de personages Anna en Elsa zijn terug te vinden in elke speelgoedwinkel.
Dat bevroren koninkrijk is overigens afgekeken van ‘De Sneeuwkoningin’ van de Deense sprookjesschrijver en dichter Hans Christian Andersen (1805-1875), ook bekend van ‘De kleine Zeemeermin’, ‘Het lelijke jonge Eendje’, ‘De rode Schoentjes’, ‘Prinses op de Erwt’, ‘De Chinese Nachtegaal’ en ‘Het tinnen Soldaatje’.
Veruit het lastigste om te vertalen was het woord liefde
Na eerder New York, Londen en Hamburg komt de musicalversie naar Nederland, met de première in het AFAS Circustheater Scheveningen. De musical combineert bekende liedjes uit de animatiefilm met nieuwe nummers die speciaal voor de theaterproductie werden geschreven. Aan Erik van Muiswinkel, cabaretier, acteur en schrijver, de opdracht om de musical (van Jennifer Lee, VS, 1971) die van de animatiefilm werd gemaakt, te vertalen. Eerder voorzag hij ‘Aladdin’ van taalvondsten.
Kwaliteit
Met drie kinderen en een kleinzoon volgde hij zijdelings altijd al wel wat er in de kinder- en de jongerenwereld gebeurt, vertelt Van Muiswinkel. “Toen zag ik op een gegeven moment die film – en dan hoor je meteen de kwaliteit van de songs, zoals ‘For the First Time in Forever’ en ‘Let it go’ bijvoorbeeld. Maar die figuurtjes zijn een beetje kinderlijk getekend in de animatiefilm, dat geeft de vibe dat het echt voor kinderen is bedoeld. Maar het sprookje zelf, ook in de film, is best grimmig. Ik hoorde dat jonge kinderen die de film keken, soms moesten afhaken omdat het net even iets te eng was, te ingewikkeld of te zwaar voor ze was.”
Toen Stage Entertainment zich bij hem meldde voor de vertaling van de musicalversie had hij daar toch meteen belangstelling voor, zeker na ‘Aladdin’. “Mijn belangstelling voor de manier van verhalen vertellen van Disney was met ‘Frozen ‘weer gewekt. Ik had meteen oren naar de klus. En het leek me sowieso een mooie theaterklus, ook omdat er ten opzichte van een film altijd uitbreidingen en allerlei extra’s nodig zijn, theater is immers een heel ander medium dan film. Zo zitten er bijvoorbeeld twaalf nieuwe songs in.”
Vertaalopdracht
Producent Stage Entertainment ging na ‘Aladdin’ opnieuw bij hem te rade. “Je moet het geluk hebben dat je één keer een echte kans krijgt voor zo’n grote vertaalopdracht. Destijds kreeg ik die van Albert Verlinde, toen hij daar nog zat. Dat ik ook veel liedteksten heb geschreven, wist eigenlijk niemand meer. Maar,” glimlacht Van Muiswinkel, “Verlinde heeft een enorme kaartenbak waar alles en iedereen in staat. Daarna moet je natuurlijk flink aan de bak en zorgen dat het zó goed wordt dat ze je nóg een keer vragen.”
Op onverwachte plekken moet je soms heel goed opletten. Zo is extra aandacht gaan zitten in de vertaling van woorden als kont, achterwerk en billen. “Die liggen natuurlijk altijd gevoelig. Maar in het Engels zegt Anna een paar keer ‘but’ en heeft het dan weer over ‘butt’. Daar wordt best mee gespeeld. ‘Bil’ is in het Nederlands heel geschikt, maar dat past niet altijd in het metrum.”
De moeilijkst te omzeilen klip is evenwel een ander woord geweest. “Veruit het lastigste, dat wist ik eigenlijk al wel van tevoren, was het woord liefde. Twee lettergrepen met een vervelende klemtoon op de eerste. Maar ‘love’ is in het Engels maar één lettergreep. Dat woord komt in deze musical zo ontzettend vaak voor dat ik van tevoren m’n hart vasthield, want ja, we hebben er geen ander woord voor. En je kan er ook niet zomaar even omheen schrijven. Maar uiteindelijk is het allemaal gelukt. Op zulke momenten loop je als een beer te juichen door de woonkamer.”
Stage Entertainment, ‘Frozen’ (6+), vanaf vrijdag 31 mei, diverse aanvangstijden, AFAS Circustheater Scheveningen. Meer informatie: www.stage-entertainment.nl
