Kunst uit geplaagd Oekraïens museum bij Bredius
Het Oekraïense volkslied klonk twee weken geleden in Museum Bredius ter ere van de komst van vijftien schilderijen uit een museum in Kyiv.
De collectie was nog amper veilig in bunkers opgeborgen, of de granaatscherven vlogen al door de ramen van het Khanenko Museum in Kyiv in 2022. Ook in eerdere oorlogen had het museum het al zwaar te verduren, tot complete plundering door de nazi’s aan toe. En nu hangt een aantal topstukken in Museum Bredius aan de Lange Vijverberg.
Willem Jan Hoogsteder, kunsthandelaar en conservator van Bredius, voelt zich al vanaf het begin van de Russische invasie bijzonder verbonden met het lot van het Oekraïense volk. Eerder al leende hij schilderijen van de Haagse School uit zijn eigen collectie uit aan het Khanenko Museum. Nu organiseerde hij samen met dat museum de tentoonstelling ‘Oude Meesters uit Kyiv in Den Haag’. “We willen laten zien dat Abraham Bredius en het echtpaar Bohdan en Varvara Khanenko, de stichters van het museum, een passie deelden voor dezelfde Europese kunst,” zegt hij. “Twee jaar na hun ontmoeting in Kyiv vond in Den Haag in 1899 de eerste vredesconferentie plaats. Door de tentoonstelling hangen nu oude meesters uit een oorlogsgebied in de stad van vrede en recht.”
Ontdekking
Dat Abraham Bredius (1855-1946), de vermaarde kunstverzamelaar en directeur van het Mauritshuis, zelf in Kyiv is geweest, is een recente ontdekking van kunsthistorica Suzanne Laemers van het RKD, Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis. Zij bestudeerde de notitieboekjes van Bredius uit de RKD-collectie en stuitte op aantekeningen over zijn bezoek aan het Khanenko Museum. Citaten daaruit zijn te vinden in de catalogus die bij de tentoonstelling is samengesteld.
Bredius ging helemaal los in zijn aantekeningen
In de zalen van Bredius is een interessante combinatie gemaakt van stukken uit Kyiv en uit de eigen collectie. Zo hangt de prachtige kleine ‘Christus’ van Rembrandt, topstuk van Bredius, naast ‘Jonge vrouw’ door een navolger van Rembrandt. ‘Heel fijn en mooi,’ noteerde Bredius in 1897, ‘zou een R[embrandt] kunnen zijn.’ Dat laatste zei hij nogal snel over werken die ook maar een beetje in de richting van de grote meester wezen. Ook bij een ander werk in Kyiv dat nu in Den Haag te zien is: ‘Man in oriëntaalse kledij’. Bredius ging helemaal los in zijn aantekeningen: ‘Rembr[andts] vader levensgroot, kan v R zijn’. Huidige toeschrijving: een navolger van Rembrandt.
Chocoladeservies
Maar er zijn ook stukken uit Kyiv te zien waarvan wél vaststaat wie de makers zijn. Zo is er het imposante ‘Amor en Psyche’ van de Antwerpse meester Jacob Jordaens. Rubens is van de partij met de olieverfschets ‘Scaldis (Schelde), Cybele en Antwerpia’, waarschijnlijk een studie voor een groot allegorisch schilderij over de geschiedenis van de Scheldestad.
Voor ons is het misschien gewoon een tentoonstelling, maar voor Oekraïne is het veel meer dan dat
Na de barokke pracht is er rust op de eerste etage van het museum met stillevens. Naast een werk van Pieter Janssens Elinga uit de Bredius-collectie hangt het sfeervolle ‘Stilleven met chocoladeservies’ van de Spaanse meester Juan de Zurbarán. ‘Prachtig,’ noteerde Bredius. En hij had gelijk. Interessant ook, omdat het een typisch Spaans onderwerp is. De Spanjaarden waren immers de eerste Europeanen die in Amerika met cacao in aanraking kwamen.
Voor ons is het misschien gewoon een tentoonstelling, maar voor Oekraïne is het veel meer dan dat, bleek bij de opening op 18 juni. Er was een staatssecretaris en er waren diplomaten. Van Nederlandse kant gaven onder meer burgemeester Jan van Zanen en commandant der strijdkrachten Onno Eichelsheim acte de présence. Maar de 14-jarige Veronika Morska stal de show. Zij zong het ‘Wilhelmus’ en het Oekraïense volkslied. De hoge en krachtig gezongen slotnoot deed het museumalarm afgaan. Heel toepasselijk eigenlijk.
‘Oude Meesters uit Kyiv in Den Haag’, te zien tot en met 28 september, Museum Bredius (Lange Vijverberg 14). Meer informatie.
De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.
