Kritiek op nieuwe uitgaven ‘Wij slaven van Suriname’ van Anton de Kom
Den Haag en Amsterdam bieden hun inwoners een gratis versie van het beroemde boek ‘Wij slaven van Suriname’ aan. Maar die uitgaven wijken op veel punten af van origineel, zegt expert Reinder Storm.
‘De slaven werden mishandeld, maar het boek van Anton de Kom ook,” zegt Hagenaar Reinder Storm, scheidend conservator bijzondere collecties van de Universiteit van Amsterdam. Hij onderzocht recente uitgaven en kwam tot de conclusie dat uitgever Atlas Contact telkens weer ‘corrupte versies’ van De Koms tekst gebruikt. “Er zitten toch wel heel rare en soms ook uiterst pijnlijke verhaspelingen bij. En wat erger is: citaten uit de corrupte herdrukken zijn ook aantoonbaar overgenomen in boeken óver Anton de Kom en óver zijn boek ‘Wij slaven van Suriname’,” aldus Storm.
De nieuwe uitgaven hebben te maken met de historische herdenkingen van dit jaar. In opdracht van de gemeente Amsterdam verscheen dit voorjaar ter gelegenheid van de tachtigste sterfdag van De Kom een gratis editie. Die wekte de toorn van Storm door de vele afwijkingen en fouten ten opzichte van het in 1934 verschenen origineel. “In De Koms eigen inleiding, bijvoorbeeld, gaat het over de bewoners van de binnenlanden van Suriname. Hij schreef: ‘Ongeveer 2450 indianen en ongeveer 17.300 marrons, de bosnegers over wie wij later nog zullen spreken’. In de Amsterdamse editie zijn het plotseling 17.000 marrons. Hoe kan dat? En zo heb ik vele tientallen aanmerkingen.”
Omslagontwerp voor de eerste druk van ‘Wij slaven van Suriname’ van de hand van Piet Zwart. | Collectie Kunstmuseum Den Haag
Storm meldde zich bij Atlas Contact, dat uiteindelijk erkende dat er zaken niet klopten. Dat leverde in elk geval op dat de onlangs verschenen Haagse versie – aanleiding: de vijftigjarige onafhankelijkheid van Suriname – minder fouten bevat. Zo zijn de driehonderd vermiste marrons weer terecht. Maar ook deze 33ste druk is verre van vlekkeloos. Storm: “Het aantal verschillen met de oorspronkelijke uitgave beloopt nog altijd bijna honderd. Nog een voorbeeld? In de eerste druk uit 1934 staat: ‘…zoodat men meende voor de beplanting van 3000 h.a. met f 750.000 te kunnen volstaan’. Maar in de 33ste druk lezen we ‘… zodat men meende voor de beplanting van driehonderd hectare met f 750.000 te kunnen volstaan’. Dus 3000 hectare wordt driehonderd!”
Het is feest rond Suriname, maar voor Anton de Kom en zijn boek is er weinig te vieren
Als wetenschapper en boekenliefhebber ergert het Storm mateloos dat velen de mond vol hebben over het belang van De Kom en allerlei mensen hooggestemde voorwoorden produceren, maar dat niemand de moeite neemt te zorgen voor een verantwoorde tekst. “De meeste inconsistenties en verschillen tasten de strekking van het boek niet aan en soms zijn het ook verbeteringen, maar dan nog zouden die ingrepen moeten worden verantwoord,” betoogt hij. “Nu staat op bladzijde 4 van de gratis Haagse uitgave dat ‘een historisch literair werk ongemoeid moet worden gelaten’. Dat is met dit belangrijke boek dus juist niet gebeurd. Het is feest rond Suriname, maar voor Anton de Kom en zijn boek is er weinig te vieren.”
Reactie Atlas Contact
Uitgeverij Atlas Contact meldt in een reactie op de hoogte te zijn van de kritiek. “We bestuderen de zaken die Reinder Storm heeft aangedragen en zullen mogelijk wijzigingen aanbrengen in een nieuwe druk,” zegt redacteur Simon Dikker Hupkes. “Het is goed nieuws dat de inwoners van Den Haag kennis kunnen nemen van het belangrijke werk van De Kom en we hopen dat er in de toekomst nog vele reflecties en beschouwingen op zijn boek worden losgelaten.”
Marteling en moord
Activist en verzetsstrijder Anton de Kom (1898-1945) schreef ‘Wij slaven van Suriname’ in Den Haag en maakte daarbij gebruik van de collectie van de Koninklijke Bibliotheek. Hij keerde nog even terug naar Suriname maar werd daar gearresteerd op verdenking van het beramen van een revolutiepoging en teruggestuurd naar Nederland. Daar verscheen uiteindelijk in 1934 het boek. Daarin wordt de koloniale geschiedenis van Suriname geschetst, vanuit het perspectief van een Surinamer. Goed gefundeerd en geannoteerd stelt De Kom de eeuwen van uitbuiting en mishandeling, marteling en moord aan de kaak. Systematisch en eeuwenlang hebben de Nederlandse kolonisten in Suriname alles in het werk gesteld om zoveel mogelijk winsten te behalen, over de ruggen van honderdduizenden tot slaaf gemaakten. Het indringende relaas van De Kom maakte diepe indruk.
Politiefoto van Anton de Kom, Suriname 1933. | Foto: Wikimedia
De Kom sloot zich in de Tweede Wereldoorlog aan bij het communistische verzet. In 1944 werd hij bij zijn huis in het Bezuidenhout gearresteerd. Hij bezweek een jaar later in een buitenpost van het concentratiekamp Neuengamme aan tbc. In de jaren zestig werd zijn boek herontdekt. In 2020 werden De Kom en zijn boek opgenomen in de herziene Canon van de Nederlandse Geschiedenis. De belangstelling nam verder toe en er verschenen onder meer een biografie en een boek over ‘Wij slaven van Suriname’.
Er is één lichtpunt, volgens Reinder Storm. “Er wordt gewerkt aan een wetenschappelijke editie. Die verdient dit boek zonder meer. Maar dat die gratis zal worden weggegeven, is onwaarschijnlijk.”
De recente Haagse versie van ‘Wij slaven van Suriname’.
Lees de originele tekst van ‘Wij slaven van Suriname’ hier.
De Haagse editie van ‘Wij slaven van Suriname’ is af te halen bij de vestigingen van de openbare bibliotheek. Ook is beschikbaar, in het kader van het project Heel Nederland Leest, de roman ‘Onder de Paramariboom’ van Johan Fretz.
