Hoe ziet ‘thuis’ eruit voor ouder wordende migrant?

Foto’s en verhalen over verschillende culturen in Het Nutshuis.

Door

Documentair fotografen Karijn Kakebeeke en Karine Versluis verwezenlijken met hun tentoonstelling ‘Bij Ons Thuis’ in Het Nutshuis een langgekoesterde wens. Ze bundelden hun interesses voor verschillende culturen en de invloed van historische gebeurtenissen op het dagelijks leven. De twee kunstenaars interviewden Haagse migrantenouderen aan de hand van foto’s van vroeger. De foto’s komen uit eigen archief en van Spaarnestad Photo bij het Nationaal Archief. Ook inspireerden ze in workshops de (klein)kinderen van migranten om met een camera hun kijk op uiteenlopende culturen in combinatie met de zorg voor (groot)ouders te documenteren. Professionals uit de zorg (van LUMC en AMC) reageerden vervolgens op de verhalen.

Versluis is gevormd aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en in de maatschappelijke hulpverlening. Ze ontleende het concept aan een persoonlijke ervaring. Haar enkele jaren geleden overleden grootmoeder kwam tijdens de Tweede Wereldoorlog vanuit Oekraïne naar Duitsland. Daar ontmoette zij de Nederlandse grootvader van Versluis. “Mijn opa zat daar via de Arbeitseinsatz en zij belandde als Russische vrouw in een werkkamp. Na de oorlog kwamen zij als stel naar Nederland.” Lijdend aan dementie belandde haar oma in een verzorgingshuis. “Ze was de enige migrant met een totaal andere culturele bagage op een kleine afdeling, waar ze het goed naar haar zin had. In die tijd studeerde ik Russisch, zij kon me goed helpen met uitspraakoefeningen.”

Hé, dacht Versluis, mij herkent ze niet altijd, maar die taal heeft ze nog paraat. Ze besloot het experiment uit te breiden naar traditionele gerechten uit haar grootmoeders jeugd. Met behulp van bij elkaar gegoogelde ingrediënten voor bijvoorbeeld borsjt ging ze samen met haar oma de keuken in. “Haar associatievermogen werkte feilloos. Het recept en de wijze van bereiden kwamen terug: zelfs de volgorde van alle ingrediënten, terwijl ze het al die jaren niet had gemaakt.”

Prikkelen

Versluis besefte dat veel (ouder wordende) Nederlanders hun jeugd elders hebben doorgebracht. “Nederland is multicultureel en mensen zijn te prikkelen door vertrouwde zaken uit hun verleden. De volgende vraag die opdoemde, was of zorgopleidingen en -instellingen voldoende geëquipeerd zijn voor deze diversiteit aan achtergronden.”

Kakebeeke (antropoloog) en Versluis selecteerden twaalf ouderen met een verschillende achtergrond en (hun) kleinkinderen. Ze vonden hen via onder meer verpleeghuis De Schildershoek aan de Jacob Catsstraat, een Nederlands-Indische stichting, buurthuis De Mussen aan de Hoefkade en sociale media.

Waar in Nederland de ouderenzorg met een zekere vanzelfsprekendheid bij de overheid berust, valt op dat in onder meer Turkse en Marokkaanse culturen deze in eigen familie thuishoort. “Duidelijk werd dat de oudere generatie het belangrijk vindt dat de tweede en derde generatie zich bewust blijven van hun andere wortels. Ook al voelen zowel de jongeren als de ouderen zich intussen grotendeels Nederlands.” Tijdens gesprekken met een groep vrouwen in De Mussen stuitten Kakebeeke en Versluis op deze Koranregel. ‘Het paradijs ligt onder de voeten van je moeder.’ Versluis: “De wijze waarop jij zorg draagt voor je moeder, bepaalt je eigen welzijn. Op die verantwoordelijkheid is in de workshops en ook daarbuiten veel gereflecteerd.”

‘Bij Ons Thuis’ biedt in foto’s en verhalen een boeiende neerslag van dit denkproces. Het gaat over kwesties waarvoor de participatiesamenleving vroeg of laat ieder van ons plaatst, met welke achtergrond ook. Word ik mantelzorger, gaan mijn ouders naar een tehuis, of zoeken we een andere manier?

Karijn Kakebeeke en Karine Versluis, ‘Bij Ons Thuis’, 24 februari t/m 12 april, maandag t/m zaterdag van 11.00 en 16.00 uur, Het Nutshuis. Meer informatie: www.nutshuis.nl

Wilt u meer lezen? Neem dan een abonnement op DHC.

Standaardportret
Bekijk meer van