‘Face to Face’ in Nationaal Archief maakt verhalen los
In de expositie ‘Face to Face’ maak je kennis met een aantal schatten uit het Nationaal Archief. De opstelling in duo’s van de prachtige portretfoto’s zorgt voor een verfrissende kijk op de verhalen erachter. Een recensie.
Hoewel veel mensen er waarde aan hechten om bepaalde spullen te bewaren, heeft het archief misschien voor velen een zeker stoffig imago. De gedachte aan ellenlange rijen kasten die vol zitten met documenten waar constant extra materiaal bij komt, heeft iets onbevattelijks. Het Nationaal Archief vormt de opslag voor miljarden papieren die waardevol en van betekenis zijn. In die zin heeft het ook iets spannends. Naast papieren worden er zeker vijftien miljoen foto’s bewaard van de meest uiteenlopende onderwerpen.
De tentoonstelling ‘Face to Face’ toont honderd portretfoto’s uit de twintigste eeuw die in duo’s zijn gecombineerd. Het was een enorme klus om de selectie te maken. Het resultaat is een tentoonstelling die de waarde van het materiaal benadrukt door de schoonheid van vrijwel alle foto’s. Tegelijk leggen de combinaties van de portretten het accent op het vertellen van nieuwe verhalen. Deze zijn in feite ontstaan doordat ze ooit allemaal bij elkaar terecht zijn gekomen op dezelfde plek.
Stijliconen
Zo zijn stijliconen Marilyn Monroe en Audrey Hepburn naast elkaar geplaatst. Dat is een koppeling die meer voor de hand lijkt te liggen dan bijvoorbeeld de combinatie van Mata Hari en Monica Lewinsky.
Mata Hari, Milaan 1912. | Fotograaf onbekend
Het eerste duo betreft beeldschone actrices die beiden in de jaren vijftig en zestig regelmatig op de covers van tijdschriften verschenen, maar daarin wel tegenpolen waren. Monroe werd al dan niet terecht vooral gezien als sekssymbool. Hepburn was meer een ‘the girl next door’. Toch hebben ze op de foto’s die hier te zien zijn beiden een dromerige en tegelijk betoverende uitstraling. Ze kijken van de toeschouwer weg. Hierdoor ontstaat de vraag wat er precies in hen omgaat.
Monica Lewinsky
Lewinsky (had affaire met VS-president Bill Clinton) en Mata Hari (exotisch danseres, maîtresse en spionne) verwijzen juist naar verschillende tijdsperioden. Mede hierdoor lijken ze ver van elkaar af te staan. Ook hier is er in de foto’s sprake van een bepaald beeldrijm waardoor er visuele overeenkomsten zijn. Deze vrouwen hebben daarnaast, weliswaar op verschillende manieren, moeten boeten voor hun affaires.
Monica Lewinsky, Finland 1999. | Foto: Solle Kallio
In het kader van de #MeToo-beweging zouden de omstandigheden van deze vrouwen misschien op dit moment anders bekeken worden. De portretten verwijzen hierdoor dan ook naar de actualiteit en maken het verhaal breder.
Anoniem in het Nationaal Archief
In de tentoonstelling zijn een paar foto’s opgenomen van anonieme personen, zoals het portret van een jonge vrouw in 1955, weliswaar genomen door de in 1990 overleden beroemde fotograaf Ed van der Elsken. Van de echte context van deze vrouw is waarschijnlijk niks bekend, maar ze is hier geplaatst naast een portret uit 1984 van Hennie Vrienten (zanger van de popgroep Doe Maar).
Ineens lijkt het jonge meisje, dat al nagelbijtend in de verte staart, in de context van groupie of fan geplaatst. Doe Maar, en in het bijzonder Vrienten, was in de jaren tachtig zo populair dat meisjes uitzinnig reageerden bij optredens, wat de band steeds meer tegen begon te staan. In archiefkasten zijn brieven van fans te lezen die in het Nationaal Archief bewaard worden. Ook dit zijn gegevens die bij een bepaalde periode hoorden en in ons digitale tijdperk steeds meer uitzondering zullen worden.
Hennie Vrienten, circa 1985. | Foto: Bert Nienhuis
Naast de portretten van onder anderen politici, sporters en artiesten geeft het archiefmateriaal in de vitrines een breder inzicht in de schatten die in het Nationaal Archief zorgvuldig bewaard worden. Het is prettig om hier als bezoeker niet alleen kennis mee te maken, maar er ook zelf verhalen bij te bedenken. De audioverhalen die bij de tentoonstelling beluisterd kunnen worden, zijn weliswaar poëtisch maar zijn ook wat overdadig.
Prettiger is het om zelf invulling te geven aan de manier waarop de foto’s tot stand zijn gekomen, hun relatie met andere gebeurtenissen en hun betekenis in onze huidige omgeving.
‘Face to Face’, t/m 6 januari 2019, dinsdag 10.00-21.00 uur, woensdag t/m vrijdag 10.00-17.00 uur, zaterdag en zondag 10.00-17.00 uur, Nationaal Archief, Prins Willem-Alexanderhof 20. Meer informatie: www.nationaalarchief.nl
