Adriaan van Dis weer te gast op literair festival Writers Unlimited

Adriaan van Dis is nu al voor de vijftiende keer te gast op Writers Unlimited. “Zelf noem ik het nog altijd Winternachten.” Het literaire festival is er van 23 tot en met 26 januari.

Door

Eerst was het Indische Winternacht, toen Winternachten-festival en sinds januari 2024 Writers Unlimited-festival. Vanaf het begin was er veel aandacht voor de banden met Indonesië, Suriname, de Antillen en Zuid-Afrika. Het oeuvre van Adriaan van Dis (1946) voert deels terug op zijn Indische achtergrond, hij heeft in zijn boeken, essays, tv-documentaires en tegenwoordig podcasts laten zien dat hij een scherp oog heeft voor de erfenis van het kolonialisme en voor het postkoloniale debat. Tussen 1997 en de aankomende dertigste editie is hij de auteur die er het vaakst optrad. Ook nam hij deel aan tournees met groepen Nederlandse en lokale auteurs die Writers Unlimited organiseerde naar Indonesië en Turkije.

Wat mag ik voor u inschenken? Een glas rode of witte wijn, of neemt u gezien het vroege tijdstip liever een glaasje water?

“Ik drink ’s morgens wel vier, vijf koppen koffie – om het hoofd wakker te maken. En dan begin ik aan een arbeidzame dag.”

U gaat als onderdeel van Writers Unlimited uw wekelijkse podcast ‘Van Dis Ongefilterd’ live opnemen in de foyer van Theater aan het Spui. Heeft u verrassingen in petto?

“We gaan vooral in gesprek met de zaal. Bezoekers mogen allerhande vragen stellen en die worden dan spontaan beantwoord door mijzelf en podcast-wederhelft Simon Dikker Hupkes van mijn uitgeverij. Dus wat dat wordt, daar kun je van tevoren niet goed op varen. Wel gaan we er in ieder geval een vrolijke ochtend van maken.”

Een dag eerder bent u met schrijver-dichter Sholeh Rezazadeh en de jonge muzikant-presentator Firoza Mulahella gespreksgast in ‘De Situatie Leesclub & VPRO Club Lees X Writers Unlimited Festival’. Wat zijn uw verwachtingen?

“Writers Unlimited is een festival dat voor schrijvers én het publiek heel vruchtbaar kan zijn. Ik heb nog geen idee wat er te wachten staat, want het werk van Sholeh ken ik niet goed. Meestal lees ik me van tevoren in. Maar dat is er nog niet van gekomen doordat ik net verhuisd ben, ik zit nog half tussen de dozen. En daarbij heb ik ook vijfduizend boeken weggedaan. Ik ben verweesd en ben nog niet helemaal ontvankelijk, helaas.”

 

Voor mensen in de zaal kunnen literaire festivals belangrijke gebeurtenissen zijn
Adriaan van Dis, schrijver

 

U bent, oneerbiedig gezegd maar niet zo bedoeld, een ‘draaideurgast’, een vaste ‘wintergast’ op Writers Unlimited. Wat spreekt u er met name in aan?

“Op festivals doet iedereen zijn ding en vertrekt. Het leuke is dat je hier kennismaakt met schrijvers van de hele wereld die gekomen zijn om naar elkaar te luisteren. Daardoor kun je er veel opsteken. De oorsprong van het festival ligt in de aandacht voor Nederland en zijn koloniale verleden. Interessant voor mij, omdat een deel van mijn wortels daar liggen. Ik heb voor die landen en schrijvers altijd grote belangstelling gehad. Het is leerzaam om te horen en te lezen hoe zij naar ons kijken.”

“Te gast op een festival in Australië zag ik er iets bijzonders gebeuren. Nog voor het officiële begin bracht het schrijvers bij elkaar voor onderlinge debatten. Dat gaf voeding, en je leerde bovendien de aanwezige schrijvers goed kennen. Ton van de Langkruis, de man die Winternachten, zoals ik dat zelf ook nog steeds noem, is begonnen en groot gemaakt, heeft dat toen ook hier geïntroduceerd. Op den duur is het natuurlijk veel te kostbaar om vier dagen in een zijkamertje van Theater aan het Spui bij elkaar te zitten. Maar dat waren wel altijd voedende en inspirerende ontmoetingen. Ik probeerde er altijd zo veel mogelijk uit te halen.”

Is ‘ontmoeting’ het element waarin dit festival zich van andere literaire initiatieven in den lande onderscheidt?

‘Ja, ik geloof het wel. En Den Haag heeft een mooie traditie. Al blijft die altijd ook wankel omdat er natuurlijk geld moet komen. Maar Den Haag heeft nu een heel leuke burgemeester, meneer Van Zanen. Daar mag Den Haag zich mee feliciteren, ook als je ziet hoe hij praat over Scheveningen en de vreugdevuren. Hij weet het allemaal wat lichter te maken. Het is in ieder geval geen polariserende man. Hij zet zich voor het festival in en opent het ook. Vorig jaar had ik een grappige ontmoeting met hem.”

Welke herinnering springt er voor u uit? Ten aanzien van uzelf en van optredens door anderen dan uzelf?

“Dat zijn toch vooral de eigen blunders natuurlijk. Dat je iets verkeerds hebt gezegd of achteraf een pijnlijke opmerking hebt gemaakt. Maar zonder falen bereik je niks, dus je moet daar maar van leren. Het dierbaarst zijn mij de ontmoetingen met de schrijvers. Ik herinner me Alaa al Aswani uit Egypte. Die schrijver en tandarts had met ‘Het Yacoubian’ toen net een fantastische roman geschreven over een flatgebouw en alle wonderlijke bewoners. Met hem heb ik tot laat in de avond een drankje gedronken. Je mag dan wel een geloof aanhangen waar alcohol niet in past, maar gelukkig mag je met dat geloof soms ook een loopje nemen volgens hem. Die nazit was in het Mercure Hotel tegenover Theater aan het Spui, maar tegenwoordig zijn ze in Novotel Den Haag City Centre, tegenover het Binnenhof.”

 

We neigen te vergeten welke rol kunst en verhalen in ons leven spelen
Adriaan van Dis, schrijver

 

Heeft het eigenlijk nut, zulke festivals, als nut een doel mag zijn?

‘‘Onnut’ heet ook nut. Niet alles is meetbaar en in centen en procenten te meten. Het gaat erom dat je wordt geraakt. Voor mensen in de zaal kunnen literaire festivals belangrijke gebeurtenissen zijn, zo hoor ik vaak na afloop. Dat kan een klein zetje zijn, een boek, een opmerking die werd gemaakt of een gedicht dat ervoor zorgt dat een kleine wending aan hun leven is gegeven, dat er een kommaatje in hun leven is veranderd. Een schip dat maar één graad uit koers vaart, komt in een andere haven aan, maar veel mensen denken enkel aan Grote Veranderingen die het leven bepalen.”

“Er zijn ook mensen die meteen resultaten willen zien. Wat kost het allemaal? Wat is het rendement? Verwarring en een veranderd inzicht is ook winst. We neigen te vergeten welke rol kunst en verhalen in ons leven spelen. De Efteling is gebaseerd op sprookjes. Maar zij zijn vergeten dat bijna alles ontstaan is uit kunst. Het bushokje waar je schuilt voor regen is ontworpen door een kunstenaar. De stoel waar je op zit in de tram, is ontworpen. Veel dingen zijn bedacht door mensen die erover hebben nagedacht.”

Wat is uw geheimtip voor de komende editie?

“De Brits-Turkse Elif Shafak is een belangrijke kritische stem in de wereldliteratuur. Ze wordt geroemd doordat ze oosterse en westerse verteltradities tot fictie mengt die tegelijk lokaal én globaal zijn. Sinds haar literaire debuut in 1994 is ze wereldwijd doorgebroken en is nu een potentiële Nobelprijswinnaar. Verder laat ik me verrassen en me verbazen. Ik ga mijn best doen om te verwonderen en te bewonderen.”

Writers Unlimited 2025, van donderdag 23 tot en met zondag 26 januari, verschillende aanvangstijden, diverse locaties in Den Haag. Meer informatie: www.writersunlimited.nl

Standaardportret
Bekijk meer van